اوزان شعر فارسی عمدتاً متشکل از آرایش ها (ترتیب­ ها)ی متنوعی از هجاهای کوتاه و بلند است. از میان این اوزان، تمام آن هایی که مصراعشان الگوی هجایی متقارن دارد، یعنی می­ توان آن ها را از وسط به دو پارۀ مساوی تقسیم کرد، این امکان را به شاعر می­ دهد که با تطبیق دادن مرز کلمات با مرز ارکان عروضی و دوپاره کردن وزن مصراع، ضرب ­آهنگ شعرش را افزایش دهد؛ اما از این اوزان، برخی «وزن دوری» است؛ یعنی در میانۀ...

این پژوهش کوششی است صورت­گرایانه که در آن دو هدف اصلی دنبال شده است؛ نخست پاسخ دادن به این پرسش که ماهیت فرایند آشنایی­زدایی چیست و آشنایی­زدایی وزنی چگونه روی می­دهد. دوم نشان دادن اینکه در شعر ناصرخسرو ویژگی عروضی ای هست که می­توان آن را نمونه برجسته ای از آشنایی­زدایی وزنی به شمار آورد. به این منظور هفت وزن نامأنوس در دیوان وی یافته شد که به دلیل تفاوت ساختاری به دو دسته یک و شش تایی بخش شدن...

تدوین فرهنگ تاریخی عروض شعر فارسی به نحوی که بتوان زمان آغاز به کار رفتن یک وزن و سپس میزان کاربرد آن در ادوار بعدی و تعیین بسامد و ترسیم فراز و نشیب موجود در تداول هر یک از اوزان عروضی را به دقت تمام تعیین کرد، امروزه خصوصاً با توجه به وجود چاپ های منقّح از دواوین و منظومه های شعر فارسی، امری بسیار ضروری و مفید به نظر می رسد، خاصه از آن جهت که جای چنین فرهنگی ـ البته با ویژگی های مذکور فوق ـ در ...

میرزا محمدعلی متخلص به «سروش» یکی از شاعران بزرگ دوره قاجار و از پیروان سبک خراسانی است. سروش در پیروی از سبک خراسانی استعداد خاصی داشته و طبع خود را درسرودن انواع قالبهای شعری اعم از قصیده ، غزل و مثنوی آزمود و اشعاری بدیع خلق کرده است. دراین پژوهش سعی براین است عوامل گوناگون موثّر در ایجاد موسیقی بیرونی، درونی، کناری و معنوی شعر سروش اصفهانی مورد بررسی قرارگیرد. پژوهش حاضر به بررسی جنبه های چه...

هر نوع ادبی (literary genre) می­تواند حاوی انواع دیگری نیز باشد. شعر عطار در مثنوی‌هایش، علی­رغم اینکه جنبة تعلیمی دارد، در درون خود معانی و مضامین گوناگونی را جای داده است. این امر، بررسی این منظومه­ها را از منظر انواع ادبی (literary genres) و مضامین شعری موجود در آنها لازم می­نماید. با بررسی و مطالعة دقیق چهار منظومة عطار؛ یعنی الهی‌نامه، اسرارنامه، منطق‌الطیر و مصیبت‌نامه در مجموع، بیست و هش...

جوهره ناب شعری در سخن شاعران بزرگ امری است بدیهی که در کمال آن مسایل و تکنیک های ادبی تأثیری فراوان دارد. شعر شاعرانی چون حافظ و سعدی از چنین جوهره ای ناب و والا برخوردار است و در مقایسه با شعر مولانا شاید بتوان گفت که شعر تر است. لیکن آن چه به شعر مولانا تشخص و والایی می بخشد عشق خاص و نوع بیان احساس مافی الضمیر مولاناست. بطور کلی دو عامل اصلی موسیقی و عشق در القا نمودن احساسات پاک مولانا به خ...

نگارنده این سطور در این مقاله قصد دارد پس از بیان مقدمه‌ای در آهنگ شناسی شعر فارسی و ذکر نکاتی چند در تاریخ علم عروض، به اصل و معیار وزن در شعر فارسی بپردازد. به همین منظور به کمک نت‌نگاری ابیات به این نتیجه رسیده است که علت آهنگین بودن مصراع و بیت، تکرار میزان‌های موسیقایی است. در ادامۀ مقاله به ذکر برخی انحرافات وزنی در شعر فارسی پرداخته شده است.