در سپهر ادبیات جهان کم‌تر اثر عاشقانه‌ای را می‌توان یافت که یارای هماوردی با منظومۀ عاشقانه «خسرو و شیرین» نظامی گنجوی را داشته باشد. شاید تنها اثری را که می‌توان با این شاهکار ادبی قیاس کرد، داستان عاشقانۀ تراژیک «رومئو و ژولیت»، سـرودۀ ویلیام شکسپیر، شاعر و نمایشنامه‌نویس بی‌مثال ادبیات انگلیس باشد که سرشار از ظرایف و دقایق ادبی و غنایی است. این نوشتار بر آن است تا با خوانشی...

     چکیده در تقسیم‌بندی شعر از لحاظ محتوا و عوامل درونی، با چهار گونة حماسی، غنایی، تعلیمی و نمایشی رو به رو هستیم. این تقسیم‌بندی بدین معنی نیست که یک اثر ادبی به‌طور کامل به یک گونة خاصّ تعلّق دارد زیرا در آثار ادبی، گونه‌های شعر با یکدیگر تداخل دارند. به دیگر سخن یک اثر غنایی می‌تواند دارای بخش‌های حماسی باشد و در یک اثر حماسی می‌توان نشانه‌هایی از شعر تعلیمی یا غنایی دید. حماسه هیچ گاه از جن...

کوش‌‌‌نامه، با روایتِ جهانِ روایی کوش در ژانری حماسی، فرصت دیگری است برای هم‌ذات‌‌‌پنداری مخاطب و سفر به جهان قهرمانِ داستان برای اقامت در ژانری عرفانی. روایت کوش‌نامه بر اساس «جهان‌پردازی روایی» از دو کلان‌جهان تشکیل شده است که رازی شگفتْ دو جهان این روایت را تغییری اساسی می‌‌‌دهد. هنر این راز در روایت کوش‌نامه این‌‌‌چنین است که ۱. ادراکی جامع از پیرنگ نهایی داستان به‌دست می‌دهد؛ ۲. دو کلان‌جهان د...

ترامتنیت یک اصطلاح نقدی در نظریة ادبی معاصر است. این نظریه بر آن تأکید دارد که یک اثر ادبی تنها در ارتباط با سایر آثار ادبی تعریف و فهمیده می‌شود؛ زیرا خالق یک اثر ادبی با تصمیم‌ آفرینش یک اثر، به دنیایی از ارتباط‌های میان‌متنی در ذهن خود وارد می‌شود؛ نویسنده یا شاعر از افکار بسیاری از آثار پیش از خود و یا معاصر با خود تأثیر می‌پذیرد و این افکار در آفرینش اثر او نقش دارند. یکی از حوزه‌های مهم د...

شاعران عارف گاه، برای آنکه حالات درونی و مکاشفات خود را برای مخاطبانشان بیان کنند از مفاهیم، بن­ مایه­ ها و بعضاً تمثیل­ های حماسی مدد جسته­ اند. گاه این وام­ گرفتن چنان آشکار است که مخاطب یقین می ­کند که شاعر، متنی حماسی را فراچشم داشته­است؛ چنان­که عطار در منطق­ الطیر، به آثار حماسی و  از جمله شاهنامه نظر داشته ­است. همین شباهت­ ها از سویی و به رسمیت شناخته­ شدن گونۀ نسبتاً جدیدی از ادبیات حماس...

بانوگشسب‏نامه یکی از منظومه‏های حماسی ملی است که به تقلید از شاهنامة فردوسی در شرح زندگی و دلاوری‏های بانوگشسب، دختر رستم، به نظم درآمده است. این منظومه، تنها اثر حماسی در ادب فارسی است که محور داستان آن یک قهرمان زن است. بیشتر پژوهشگرانی که این منظومه را بررسی کرده‏اند، بر چگونگی حضور بانوگشسب در متون حماسی و شرح پهلوانی‏هایش تأکید کرده و گاه جنگاوری‏های او را به تأثیرات به‌جا‌مانده از دورة زن...

شاهنامه، اثر ابوالقاسم فردوسی، همواره سند و هویّت قوم ایرانی شمرده می­شده است. در طول دوران هزار سالۀ پس از سرایش شاهنامه، بیش­تر شاعران و نویسندگان ادب فارسی، ضمن پذیرش آن به­عنوان مهم­ترین منبع و مأخذ داستان­های حماسی و اسطوره­ای ایران، هرگاه نگاه و توجّهی به اسطوره­ها و داستان­های پیش از خود داشته­اند، از بُن­مایه­های حماسی و زمینه­های تلمیحی این اثر بهره­هایی بسیار برده­اند. از آن­جاکه شاهنامۀ...

اساطیر و نقش آن در تربیت، سابقه‌ای به قدمت تاریخ کهن دارد. اساطیر کهن در لفافه‌ای از ماجراهای عبرت‌‌آموز، راه را برای زندگی درست و عاقلانه هموار می‌کنند. ادبیات تعلیمی از آبشخور داستان‌ها و اساطیر گرفته شده است. مجموعه‌های حماسی‌ـ اسطوره‌ای از مهم‌ترین اسوه‌های ادب تعلیمی هستند. در این میان، داستان زال و سیمرغ با وجود تقابل‌های فراوان از دید ادب تعلیمی با دیگر داستان‌های حماسی به‌ویژه ماجرا...

مینوی خرد و روایت پهلوی، دو اثر به زبان پهلوی هستند که بن مایه شان مباحث دینی آیین زرتشتی است. از نویسندگان این آثار و نیز تاریخ نگارششان، اطّلاعی در دست نیست امّا، با توجّه به محتوای آثار، می توان به آگاهی دقیق نویسندگان و تسلّطشان بر مسایل دینی زرتشتی و مباحث مربوط به آن، پی برد. با توجّه به محتویات و مضامین مینوی خرد، این کتاب را می توان، نوعی اندرزنامه به شمار آورد. آفرینش آسمان، گیاه، زمین و بش...

چکیده: حماسه های تاریخی از قرن ششم و حماسه های دینی از قرن نهم، به تدریج جای خود را در میان شاعران فارسی زبان باز می کنند. یکی از دوره هایی که سرودن منظومه های حماسی تاریخی و دینی از رواج قابل ملاحظه ای برخوردار است، بعد از انقراض دولت صفوی و در دوره حکومت افشاریه، زندیه و قاجار می باشد. در این دوره، در گستره نفوذ زبان و ادبیّات فارسی، منظومه های متعدّدی در قالب مثنوی و در زمینه داستان های دینی ...