پذیرفتن پیشنهاد نگارش نقدی بر کتابی آموزشی چندان موجه نیست؛ زیرا کتابی که با اسلوب آموزشی و توصیفی، و نه تحلیلی، نگاشته شده باشد، کارویژه­ای خاص خود دارد و نقد آن را دشوار خواهد کرد. نکتۀ دوم در دشواری نقد کتاب «شاخصه­های عرفان ناب شیعی»، ساختار شفاهی آن است که طبیعتاً خالی از دقایق متون پژوهشی خواهد بود. به هر تقدیر، طی مطالعۀ کتاب، نکاتی مثبت و منفی به ذهن این حقیر رسید که آن ها را در محورهایی...

خاندان نوبخت یکی از خاندان­های دانش­دوست ایرانی (از خطه خوزستان فعلی)­ بودند که در عصر اول عباسی تلاش زیادی در راه احیای فرهنگ ایران باستان و پیوند اندیشه­های ایرانی با اندیشه­های شیعه از خود نشان دادند. اگر چه با ورود اسلام به ایران ساختار طبقات اجتماعی، آن گونه که در سابق بود، در هم­ریخت؛ اما بعضی از خاندان­های دانش­پژوه مانند خاندان نوبخت، با استخدام در کادر اداری و دیوانی، ضمن این­که موقعیت...

چکیده از تحولات تاریخی مهم ایران، ظهور درویشان صفوی و قزلباشان صوفی است. حکومتی با بیش از دو قرن که فقهای شیعه در اصل بنیانش نقشی ندارند، ولی با این همه از همان ابتدا، شاه اسماعیل صفوی (907-930 ه.ق.) تشیع را مذهب رسمی کشور معرفی می کند؛ چنین رویدادی وابسته به عواملی است که این جماعت صوفی، تشیع فقاهتی را به عنوان قدرتی برتر برای اداره کشور پذیرفته، علما و فقهای شیعه را به مناصب حکومتی می گمارند....

در فاصله سده های هشتم تا دهم هـ.. ق در بخشی از گیلان که در روزگار خود به بیه پیش معروف بود ، حکومت شیعی و محلی آل کیا با پشتیبانی سادات مرعشی مازندران قدرت را در دست گرفت. این حکومت در تثبیت و تحکیم حکومت صفویه نقش بسیاری داشت. در سال 1001ق شاه عباس با هدف توسعه و تحکیم قدرت سیاسی و اقتصادی خود ، به گیلان حمله کرد و بساط حکومت آنان را برچید. از آن پس گیلان استقلال داخلی و سیاسی خود را از دست دا...

محمد عابد جابری، متفکر معاصر مغرب عربی، در پروژه فکری خود، اندیشه شیعه را زاییده نظریات هرمسی و افکار گنوسی - غیرعقلانی- می داند. وی با بهره گیری از روش هایی همچون ساختارگرایی و گفتمانی، و ارائه شواهد تاریخی، در تلاش برای کشف این رابطه است. با توجه به اینکه از منظر جابری، اندیشه گنوسی مانعی بزرگ در راه وصول به عقلانیت و پیشرفت در عالم اسلام است، تفکرهای عرفانی، شیعی و... عامل انحراف اندیشه در ج...

آل­بویه که از شمال ایران برخاسته بودند، توانستند اولین حکومت مستقل شیعی را در بخش­های وسیعی از ایران و عراق تأسیس نموده و بر دستگاه خلافت عباسی مسلط شوند. یکی از مهمترین پیامدهای تشکیل حکومت آل بویه، ترویج و تعمیق فرهنگ تشیع بر بخشهای وسیعی از سرزمین­های مرکزی و غربی حوزه خلافت عباسی شد. هدف این مقاله بررسی شناسایی این پیامدها و ارزیابی نقش امرای آل­بویه در این موضوع است. نتایج بررسی نشان می­د...

مردم ایران زمین پس از هجوم صحرا نشینان مغول و ترک، به رغم سستی و بی سیاستی محمّد خوارزمشاه، خلیفه بغداد، هیچ گاه از پایداری در برابر متجاوزان غارتگر و خونخوار باز نایستادند. مقاومت مردم شکل های گوناگون داشت، و هدف مشترکی که این عناصر متشتت و مختلف را متحد می ساخت، تنها برانداختن سلطه ی جهان گشایان نو رسیده یا اعیان صحرانشین و لشکری مغول و ترک نبوده، بلکه علیه سران و بزرگان اسکان یافته ی ایرانی ن...

از قرن دوم هجری کتاب هایی دربار ۀ سیره و مناقب دوازده امام نوشته شده که از لحاظکمیت و کیفیت تحت تاثیر وضع سیاسی و فرهنگی عصر خویش بوده اند. ظهور صفویه ورسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران و شرایط سیاسی و فرهنگی حاصل از آن برتالیفات مذکور تاثیراتی نهاد که این تاثیرات را در وهلۀ نخست در افزایش نسبی اینتالیفات می توان دید . عالمان و نویسندگان شیعه با توجه به آزادی بیشتر در بیان عقایدخویش در این دوره کت...

مقالۀ حاضر نگاهی تطبیقی و آماری به میزان مراجعۀ هنرمندان منبت کار به متون مذهبی برای تزیین صندوق مدفن امامزادگان ساری دارد. مسئله و هدف پژوهش بررسی میزان ارجاعات هنرمندان بومی به مضامین و متون مذهبی در تزیین صندوقچه های چوبی مقابر با تعیین اولویت هریک بوده است. برای گزینش جامعۀ آماری این مقاله 297 بنا در مساحت 2157 کیلومتر مربع مورد بررسی قرار گرفته و از بین آنها هشت مورد که دارای صندوق های سال...

تصاویر شاعرانه محصول تجربیات عاطفی و فکری شاعر است. نقش تصاویر شاعرانه در انتقال تجربیات (افکار و احساسات) و تأمل در عناصر آن، بازتابی از جهان بینی شاعر محسوب می شود؛ چنانکه نمی توان از نقش آن در بازنمایی کیفیت اثر ادبی و همچنین میزان و سطح تأثیر آن بر مخاطب غافل ماند. بررسی این خصیصه و کارکرد آن در شعر شاعران شیعی در ادبیات عرب به عنوان شاخه ای از ادبیات اسلامی- که دربردارنده بخشی عظیم از اشعا...