آقا محمّد یزدی (1261-1216 ه. ش.)، متخلّص به «جیحون»، از شاعران اواخر قرن سیزدهم، در شهر یزد به دنیا آمد و در آن شهر، رشد یافت. جیحون از شاعران دورۀ قاجاریه است که در زمان حیات خود به شهرت رسید. آقا محمّد در روزگار جوانی به تحصیل علوم دینی و آموختن قواعد زبان عربی پرداخت و معلومات متداول زمان را نیز فراگرفت. وی با علاقه ای که به شعر و شاعری داشت، توانست با سرودن اشعار در قالب های مختلف و عرضۀ آنها ...

شاعران ایرانی از آغاز پیدایش زبان فارسی، کم و بیش به قرآن کریم و احادیث توجّه داشته­اند. این توجّه در سده­های هفتم و هشتم با گسترش معارف اسلامی و اندیشه­های عارفانه به اوج خود می­رسد. مولانا حسن کاشی، شاعر پارسی­گوی شیعی سده­ی 7 - 8 ه . ق به اقتضای تربیت خانوادگی، علاقه­ی شخصی، ذهنیّت مذهبی و سنّت انعکاس معارف اسلامی در شعر پارسی با این منابع معرفتی آشنایی عمیق داشته و در اشعار خود به ویژه در قصاید...

پژوهشگران مسلمان از همان آغاز کتابت در سده دوم هجری به جمع آوری و تدوین ادب کهن عربی دست یازیدند، برآن شرح و تعلیق فراوان نگاشتند و درآثار خود سخت به آن تمثیل جستند. تدوین و گردآوری اشعار کهن در مجموعه های نفیس وارزنده سبب شد تا شعر از گزند تحریف و دستبرد مجدد مصون ماند. در میان منتخبات و جنگهای شعری ‘ شرح اعلم شنتمری بردواوین شعرای جاهلی که از روایات و گزیده های مفصل شعری آکنده است ‘ بیش از دی...

کتاب شاعران بی­دیوان که در بردارندۀ مجموعه­ای از اشعار پراکندۀ شاعران فارسی گوی بی دیوان در سده­های سوم و چهارم و پنجم است، اگر نه نخستین کار، لکن از بهترین و جامع­ترین آثار در این زمینۀ پژوهشی است. امروزه، پس از گذشت چند دهه­ از تألیف کتاب مزبور و با شناخته شدن منابع مختلفی از نوع سفینه­ها و جُنگ ها، و با تصحیح انتقادی دیگر منابع مورد استفاده در کتاب، لزوم بازنگری جدّی در این کتاب هست، تا مؤلّف، ...

میرزامحمد عظیم الدین سامی (۱۸۳۷-۱۹۰۸م) یکی از شخصیت های معروف ادبیات و فرهنگ بخارا در نیمۀ دوم عصر نوزدهم میلادی است. او مدت زیادی در دربار امیرمظفر و امیرعبدالاحد به عنوان واقعه نگار رسمی و دبیر مکاتبات و اسناد مهم تاریخی ایفای وظیفه کرده است. آثار سامی شامل تاریخ سلاطین منغیتیه، تحفۀ شاهی، و مثنوی های دخمۀ شاهان و مرآه الخیال است. مهم ترین ویژگی مثنوی دخمۀ شاهان که سیمای سامی را همچون شخصی دل...

عبدالعزیز بن سرایا الحلّی ملقب به صفی الدین از شاعران بزرگ شیعی قرن هفتم است که در انواع قالب های شعری طبع آزمایی کرده است. از ویژگی های شعری او، روانی لفظ و زیبایی سبک است. او بعد از بوصیری، اولین کسی است که در بدیع شعر سروده وآن را در قالب یک فن در آورده است. حماسه های او شهرت بسیار دارد. علت کثرت اشعار حماسی در دیوان شاعر و شهرت آن، روحیه­ی جنگاوری وی و نیز مرگ مظلومانه­ی دایی­اش بوده است. مح...

سپهر کاشانی(1216 – 1296 هـ .ق) یکی از شاعران و نویسندگان مشهور عصر قاجار و یکی از شاعران سبک بازگشت است. مقاله حاضر که به معرفی این شاعر و سبک شعری او می پردازد، در دو بخش تدوین شده است: در بخش اول، به زندگی شخصی سپهر از جمله محل تولد، مراحل تحصیل، شاعری و دانشهای آموخته او در شهر کاشان اشاره می شود، و سپس، به ترقی او در مراتب شاعری و دیوانی در دستگاه محمود میرزا ـ فرزند فتحعلی شاه ـ و ناصر الد...

خواجه معین الدین چشنی سر سلسله ی طریقت چشتیه در شبه قاره ی هند است که زیباترین و مهم ترین مضامین عرفانی در اشعار منسوب به وی انعکاس یافته است. مقاله ی حاضر به بررسی دیدگاه عرفانی خواجه معین الدین چشتی پرداخته است، با این فرض که نظرات عرفانی خواجه معین الدین چشتی بر مدار عشق الهی و اصل وحدت وجود است. بدین منظور نگارندگان پس از بررسی پیشینه ی پیدایش فرقه ی چشتیه در هند به واکاوی دیدگاه های عرفانی...

از جمله شخصیّت های قرن نهم هجری، که در آغازین سال های قرن دهم به دستور شاه اسماعیل صفوی (907 – 930 هـ ق) به قتل رسید، قاضی کمال الدین میرحسین میبدی یزدی بود. در خصوص سوانح زندگانی، منصب و موقعیت اجتماعی و اندیشه های او در منابع آن دوره کمتر رد پایی می توان یافت. به نظر می رسد عواملی چند پدیدآورنده این سکوت منابع بوده اند. این عوامل هرچه که بوده باشند نتیجه آن فقر اطلاعاتیِ مورخ امروزی از این شخصی...

شوقی و بهار دو شاعر برجستۀ معاصرند که به سبب داشتن ویژگی های مشابهی چون هم زمان بودن، مسلمان بودن، زیستن در هنگامۀ استبداد سیاسی، درگیری با کشورهای استعمارگر، آزادی خواهی، داشتن مبارزات انقلابی، و تحمل تبعید و زندان، از نظر فکری و ادبی بسیار به هم نزدیک اند. این مشابهت به حدی است که به رغم بی خبری این دو شاعر از یک دیگر و این که هیچ نام و نشانی از یکی در دیوان دیگری به چشم نمی خورد، روح مشترکشا...