بحرانی که پس از مرگ هارون در روابط میان فرزندان او پدید آمد و به سقوط امین و برآمدن مأمون بر سریر خلافت انجامید، نه تنها خلیفه ی به ظاهر پیروز را در مشروعیت بخشی به حاکمیت برآمده از «فتنه» با موانع جدی روبه رو کرد، بلکه باعث تشویش اندیشه ی تاریخ نگاری اسلامی در بازتاب قتل امین نیز شد. پرسشی که در کانون توجه این مقاله قرار دارد، این است که ماجرای قتل امین چگونه در تاریخ نگاری اسلامی بازتاب یاف...

حمله ویرانگر مغول اگرچه کشتار و ویرانی گسترده ای را در ایران به جای نهاد ولی یکی از پیامدهای مثبت آن پایان عصر نظامیه ها و تفکرات جزمی اندیشانه بود. عصری که هرگونه تفکر عقلگرا و نوآوری را بدعت قلمداد می کردند. و فلاسفه و علمای علوم تجربی در تنگنای اندیشه های متعصبانه گرفتار بودند. عصر سلجوقیان و تفکرات متعصبانه آنها خط بطلان بر تمام روزنه ها و امیدهایی بود که در دوران آل بویه بر روی جامعه ایران...

بررسی تطبیقی اندیشه سیاسی علامه نائینی و شیخ فضل الله نوری باهدف به دست آوردن امکان و امتناع تحقق دموکراسی خواهی در افکار و اندیشه های این دوعالم دینی، به منظور ارزش نهادن به حضور گستردۀ مردم در تمامی عرصه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... در جامعۀ انسانی و سازگاری و سفارش این مهم در تعالیم اسلامی با اندیشه های نوگرایانه و وارداتی از غرب، در گفتمان مشروطه خواهی علامه نائینی و مشروعه خواهی شیخ فضل...

تغییر مذهب غازان خان (حک: 694 - 703 ق)، هفتمین فرمان روای ایلخانی، نقطة عطفی در تاریخ حاکمیت مغول ها در ایران به شمار می رود. غازان با اصلاحات و تغییر در نگاه حاکمیت و دگرگونی در نحوة مدیریت تحولاتی را در ساختار حکومت ایلخانان پدید آورد. عمدة این اصلاحات در کتاب مشهور و ارزش مند خواجه رشید الدین فضل الله همدانی به نام جامع التواریخ، به ویژه در بخش «تاریخ مبارک غازانی»، ذکر شده است. از آن جایی ک...

رشیدالدین فضل الله همدانی هنگامی از سوی غازان خان به مقام وزارت رسید که ایران در اوضاع نابسامان سیاسی و اقتصادی به سر می­برد. او دلیل این نابسامانی را شیوة غلط کشورداری مغولان می­دانست و کوشید تا با بهره­گیری از نظام اندیشگانی ایران شهری، حکومت ایلخانی را به قدرتی مرکزی بدل کند. بخشی از کوشش رشیدالدین برای ایجاد تغییرات سیاسی در زبان نوشته­های او نمایان است. رشیدالدین با به کارگیری ساختارهای خا...

به فضل و عنایت پرورگار متعال و همکاری و همیاری فرهیختگان و اندیشمندان اهل قلم، شماره دوم فصـلنامه علمی تخصصی عقل و دین به زیور طبع آراسته می‌گردد. در این شماره، علاوه بر درج و نشر مقالات تخصصی در حـوزه عقـل و دیـن، مصـاحبـه‌ای نیـز با یـکـی از فرزانگان و اندیشه‌وران علوم عقلی و نقلی معاصر، حضرت آیت الله سید رضی شیرازی از سوی این جانب به عمل آمده است. نگارنده با هدایت و راهنمایی حضرت آیت الله وا...

 از آن جایی که رشید الدین به اسناد و مدارک مربوط به مغولان دسترسی داشت، گزارش‌های نافذ و درستی از تاریخ و وقایع آن دوره ارائه وی دهد. حفظ دقت نظر در ثبت وقایع تاریخی و در کنار آن اشاره اجمالی به علل و نتایج امور و حوادث با در نظر گرفتن شرایط زمان و مکان از دیگر ویژگیهای کار رشید الدین فضل الله است . وی همچنین فرایند تدریجی جذب مغولان در فرهنگ و تمدن ایرانی ـ و اسلامی را باز گو می کند واینکه آنا...

رشیدالدین فضل الله همدانی مورخ بزرگ عهد ایلخانی بیست سال وزارت غازان و الجایتو را برعهده داشت. وی در کنار اصلاحات عمده اقتصادی و فرهنگی خود دست به تألیف آثار بسیاری زد که تعداد آن را تا 52 اثر نوشته اند. در میان تألیفات به جای مانده از وی کتاب جامع التواریخ به عنوان دایرة المعارف تاریخی از ارزش و اهمیت بسیار برخوردار است. مغولان که به دلایل متعدد خود علاقمند به تاریخ بودند زمینه های مطلوبی را ب...

    رشیدالدین وزیر، مورخ، طبیب و فیلسوف دوره‌ی ایلخانی، در جهت ترمیم ویرانی‌ها و نابسامانی‌های اقتصادی و اجتماعی حاصل از هجوم مغول، در پرتو جلب نظر و کسب حمایت غازان مسلمان، موجبات انجام اصلاحاتی وسیع و بنیادین را فراهم آورد. نوشتار حاضر با طرح این سؤال که بازخوانی اندیشه‌های ایرانشهری در رویکرد آبادگرایانه رشیدالدین فضل الله چه جایگاهی داشته است؟ بر این باور است که آگاهی خواجه به اهمیت امنیت و...

کتاب شرح شطحیات اثر شیخ روزبهان بقلی شیرازی، از عارفان بزرگ قرن ششم هجری، است. عنوان کتاب نشان می دهد که موضوع آن درباره شطحیات، سخنان شگفت و غریب عارفان، است. هانری کربن، شرق شناس مشهور فرانسوی در سال 1344 هجری برای نخستین بار این کتاب را تصحیح کرد. تلاش ارزشمند و والای کربن در شناساندن این متن ادبی ـ عرفانی به دوستداران و پژوهشگران، در خور ستایش است؛ امّا متاسّفانه به دلیل اغلاط فراوان کاتبا...