این مقاله به بررسی حکایت «خیر و شر» نظامی براساس الگوی کنشی گرماس (1917-1992م) پرداخته است‌‌‌. بررسی ساختاری این حکایت از طریق تعیین تقابل‏های دوگانه و پی‏رفت‏ها یا زنجیره‏های اجرایی‌، میثاقی و انفصالی‌، شناخت بهتر ساختار حکایت‏های هفت پیکر از طریق تعمیم نتایج این پژوهش و بررسی قابلیّت انطباق‌پذیری این الگو بر متون روایی منظوم در ادب کلاسیک ایران‌، از محورهای اصلی پژوهش حاضر محسوب می‌شود‌‌‌. هنر...

چکیده خلق اثر داستانی بدون طرح شخصیت ها هرگز امکان پذیر نیست. بنابراین شخصیت ها را باید پایه ای دانست که ساختمان اثر داستانی بر آن بنا می شود. هر چه این پایه مستحکم تر باشد بنا نیز دیرپاتر خواهد بود. از این رو میزان دوام و نفوذ هر اثر ادبی بسته به نحوه و عمق پردازش عنصر شخصیت در حکایت ها و داستان هاست. عطار شاعر عارفی است که بیشترین قصه ها و حکایت ها را در آثار خود دارد. هدف او از این قصه ها...

چکیده تمثیل و حکایت های تمثیلی، از اصطلاحات پر سابقه در بلاغت و ابزاری پرکاربرد در ادبیات به ویژه در متون عرفانی است. موضوع این پژوهش، بررسی ساختار حکایت های تمثیلی نوبت سوم تفسیر "کشف الاسرار" و هدف آن، دست یابی به نظام ساختــاری حاکم بر این حکایات تمثیلی است. فرضیه ی نگارنده، نظام مندی ساختار حکایات این تفسیر و برخورداری آنها از الگویی واحد بوده است. این پژوهش در سه فصل تنظیم شده است: ...

در میان آثار بازمانده از رودکی قصیده «بوی جوی مولیان آید همی/ یاد یار مهربان آید همی» شهرت خاصی دارد و در بسیاری از مآخذ تاریخی و ادبی دربارۀ این قصیده و علت انشای آن روایت های مختلفی آورده اند. شهرت این قصیده که در موطن شاعر، تاجیکستان، نیز بسیار محبوب است، مربوط به قرن ششم هجری و موقوف به کتاب چهار مقاله اثر نظامی عروضی است. حکایت نظامی عروضی دربارۀ این شعر را برخی تذکره نویسان بعدی (ازجمله ح...

حکایت شاه و کنیزک یکی از محوری ترین حکایت های مثنوی است که با توجه به قرار گرفتنش بعد از نی نامه و نیز تأکید خود مولانا بر اهمیت آن، بسیار مورد توجه مفسران مثنوی قرار گرفته است. قاطبه ی مولوی پژوهان این حکایت را داستانی نمادین دانسته اند که مولانا در قالب آن تلاش کرده به موضوع پراهمیت آفرینش و کمال انسان اشاره کند. در این مقاله با روش تحلیل- مقایسه ای تلاش شده با بهره گیری از چند داستان عرفانی ...

جواهرالاسمار (طوطی نامه) از کتب داستانی قرن هشتم است. عمادبن محمد الثغری حکایت-هایی را به عنوان اولین مترجم، از کتاب سوکه سپتاتی، انتخاب و با تغییراتی به فارسی برگردانده است. حکایت های این کتاب را، طوطی به شیوه ی هزارویک شب برای ماه شکر، زن بازرگان، بیان می کند تا در غیاب شوهر مانع رفتن او نزد معشوق شود. این پایان نامه کوشیده است تا همه ی حکایت های کتاب را در سه بخش عناصرداستانی، انسجام و وحد...

حکایت ملاقات موسی و ابلیس در عقبة طور یکی از حکایات متون صوفیانه است که حلاج برای نخستین بار آن را در کتاب شورانگیز طواسین آورده است و پس از او عارفان بنام ایرانی این حکایت را در آثار خویش آورده و از آن برای اثبات تعالیم و آموزه­های متعالی خویش بهره جسته­اند. این حکایت که دربردارندة بسیاری از آموزه­ها و تفکرات عارفان  مدافع ابلیس است، از جهات گوناگون می­تواند مورد نقد و تحلیل قرار بگیرد. این نو...

بیان تجربه ها و آموزه های عرفانی از طریق متون روایی نمادین، پیشینه ای طولانی دارد. متونی از این دست به دلیل بهره گیری از ابزاری کارآمد جهت انتقال مخاطب از حقیقت به عینیت و هدایت ذهن «روایت-گیر» در سیری استعلایی، موجبات استحاله وی را در جهت انفکاک از من تجربی و دست یافتن به جهانی آرمانی فراهم می آورد. در این میان «رساله الطیر غزالی» و«منطق الطیر عطار» حکایت هایی تمام عیار و با پردازشی ماهرانه هس...

از اوایل قرن بیستم گروهی از دانشمندان علوم انسانی روسیه، شروع به تحلیل ساختارمتن های ادبی کردند و خود را فرمالیست نامیدند. آن ها کمتر به درون مایه و موضوع آثارتوجّه داشتند، مشهورترین این افراد ولادیمیر پراپ نام داشت، که بر روی مجموعه قصه های پریان روسی که آفاناسیف گردآوری کرده بود تحلیل ساختاری را انجام داد. او شیوه و اسلوب کار خویش را ریخت شناسی نامید، به معنای مطالعه اجزای تشکیل دهنده ی قصّه و ...

فصل اول(مقدمه): شامل کلیات(آشنایی با شیوه های نقد ادبی)، هدف تحقیق، اهمیت تحقیق، مروری بر پژوهش های انجام شده و در نهایت روش پژوهش. فصل دوم: در این فصل نظریه های روایت شناسی ساختاری که حکایت های کتاب «فرج بعد از شدت» براساس آن نقد و تحلیل می شوند، معرفی می شوند و در ادامه سه عنصر اصلی ساختار روایت یعنی طرح، شخصیت و زاویه ی دید معرفی می شوند. فصل سوم: در این فصل ابتدا نویسنده و کتاب «فرج بعد ا...