زیبایی از مهمترین و دشوارترین مفاهیمی است که از دیرباز در حوزه فلسفه و عرفان مورد توجه و مطالعه واقع شده است. در حالیکه علم زیبایی شناسی از جایگاه ویژه ای در فلسفه غرب برخوردار است، چنین به نظر می رسد که در حوزه فلسفه و عرفان اسلامی یک دستگاه نظری منسجم که مورد مطالعاتی آن زیبایی و هنر باشد وجود نداشته است. این رساله بر اساس این فرضیه شکل گرفته است که با تأمل در گنجینه عظیم ادب و عرفان فارسی می...

قصّه­ها و تمثیلات مثنوی مولانا جلال­الدّین محمد بلخی، مقدّمة واقعی شناخت مثنوی و راه ورود به اقلیم ناشناختة آن است. چون در تعلیم مولانا، حقیقت از شریعت جدایی ندارد و طریقت هم سِرّ حال انبیا را نشان می­دهد، از جست و جو در آن چه به حالات و مقامات انبیا و اولیا در مثنوی آمده است، سِرّ طریقت و حقیقت را بهتر می­توان درک کرد. بدین گونه با تأمّل در سِرّ این گونه قصّه­هاست که می­توان به لطایف اسرار مثنوی راه یافت.

گفتمان از بطن گفت وگو و شرایط حاکم برآن بیرون می آید. مثنوی معنوی به عنوان اثری داستانی از عنصر گفتمان برخوردار است که چگونگی شکل-گیری آن قابل بررسی است. گستردگی جامعـه ی مثنوی به وسعت دنیا از آغاز تا عصر شاعر است که در این اجتماع وسیع علاوه برحق، اشخاص بسیـاری اعم از پیامبران از آدم تا خاتم، خلفا، حاکمان، عارفان، عالمان و ... حضور دارند و هریک گفتمانی منحصربه خود دارند . این پژوهش گفتمان شخصیت...

مثنوی مولوی, بی گمان اثر سترگ جهانی است که از دیرباز پژوهش هایی فراوان از چشم اندازهای گوناگون بر آن انجام پذیرفته است. آنچه موجب شگفتی است, این اثر عظیم و ماندگار از چنان ظرفیتی برخوردار است که با وجود قدمت چندین صد ساله که در زمان سرایشش هنوز مکتبهای نقد و نظریه های ادبی پا به عرصه نگذارده بودند, می تواند با نظریه های ادبی نوین به مکالمه بنشیند و رهیافت های آن ها را در خود طراز کند. مثنوی مو...

شیوه بیان مطالب درمثنوی، بر پای? تداعی است و عمد? تداعی ها،براساس«مراعات النظیر» صورت می گیرد. یعنی، با بیان واژه ای، سلسله ای از واژه های نظیرش در ذهن مولانا تداعی می شود و آنها را در ابیات متوالی، به تناسب موضوع می آورد. تداعی¬های متعدد راوی، مخاطب مثنوی را تا حدی به حیرت وامی دارد و گریزهای روایت به حدی متنوع و فراوان است که طبقه بندی موضوعی مثنوی را دشوار جلوه می¬دهد، در حقیقت در میان چشم ا...

  مثنوی مولوی با وجود شباهت های معنایی و فکری با مثنوی های تعلیمی پیش از خود و حتی با وجود برتری نسبی آثاری چون حدیقه سنایی و مثنوی های عطار از دیدگاه زبان ادبی و ظرافت های هنری، بیش از آنها مورد استقبال خوانندگان و مخاطبان خاص و عام قرار گرفته و شهرت بیشتر یافته است. نظر نگارنده بر آن است که یکی از عوامل اصلی بقا و تداوم شهرت روزافزون مثنوی به سبب خروج از عادت،عادت گریزی مثنوی، به خصوص در نظم...

نفوذ قرآن و تفسیر قرآن در مثنوی بسیار زیاد است؛ به­گونه‌ای­که مثنوی را به گنجینة تفسیر قرآن بدل ساخته است، امّا در میان تفسیرهای مختلفی که مورد استفادة مولانا بوده تاکنون به تفسیرهای عرفانی چهار قرن اوّل کم‌توجّهی شده است. در این مقاله با تکیه بر تفسیر سهل بن عبدالله تستری (وفات: 283ق) و ابوعبدالرّحمن سُلَمی (وفات: 412ق) نشان می‌دهیم که رویکرد باطنی مولانا به قرآن و شیوۀ تأویل آیات قرآنی در مثنوی، مت...