یکی از رویکردهای تفسیری مورد توجه مفسران در فهم قرآن، تفسیر عرفانی است که معانی باطنی آیات قرآن را عرضه می کند. تکیه بر تاویل و رمزی انگاشتنِ قرآن، مهم ترین ویژگی تفاسیر عرفانی است. صوفیه و عرفا با تکیه بر کشف و شهود و معرفت خاص خود، با روشی متمایز از مفسران دیگر، به تفسیر قرآن پرداخته اند. ابن عربی و ملاصدرا هر دو به تأویل در تمامی آیات قرآنی- البته تأویل ممدوح و صحیح، که ابن عربی ترجیح می دهد ...

قرآن مبین از آسمان های هفتگانه سخن می گوید، امّا اخترشناسان کنونی نشانی از این گزاره نیافته اند و ازمیلیاردها کهکشان سخن می گویند. مقالة حاضر با مروری بر پیشینة تاریخی هفت آسمان و ارزیابی مهمترین آرای ارائه شده در این باب، بیان می دارد که دربارة هفت آسمان، عهد ذهنی معیّن و معلومی در ذهن مخاطبان مستقیم قرآن وجود داشته است و محتمل است که ایشان به سان پاره ای دیگر از قدما، برای ماه و خورشید و هر یک ...

اصول اعتقادی بکتاشیان بر سه پایه استوار شده است: آموزه های صوفیانه مبتنی بر تأویل و مسامحه،تعالیم شیعیانه مبتنی بر حب علی (ع) و اهل بیت و بهره گیری از آموزه های دیگر ادیان، به ویژهتثلیث مسیحی. یافته های پژوهش حاکی از این است که پژوهشگران حوزه تاریخ تصوف وجغرافیای فکری آسیای صغیر، برداشت ها و تأویلات گوناگونی از سیر طریقت بکتاشیه به دستمی دهند، که در پاره ای از مواقع تصویر مبهمی را از گذار تاریخ...

قرآن کریم به عنوان کلام الهی، همواره منبع اصلی معرفت دینی مسلمانان و مورد اهمیت و توجه آنان بوده است. اندیشمندان مسلمان، هرکدام از منظری خاص به این متن الهی نگریسته و به تحلیل ماهیت آن، به عنوان وحی پرداخته اند. دکتر عبدالکریم سروش و دکتر نصر حامد ابوزید نیز از جمله اندیشمندانی هستند که در دوره های اخیر، در پی حل مشکل رکود تمدن اسلامی، نظریه تجربه دینی بودن وحی را ارائه کرده اند. از آنجا که ن...

تفسیر بحرالمحبه منسوب به احمد غزالی، فقیه، واعظ و عارف قرن ششم از تفاسیر عرفانی بر سوره یوسف می باشد. وی صاحب نظر و منشأ آثار بسیاری در تاریخ تصوف اسلامی بوده است. بحرالمحبه علاوه بر پایه ریزی بر مبانی مشترک تفاسیر، بر مبانی روش تفسیری عرفانی -تا عصر زندگی مفسر- و مبانی مختص وی بناگردیده است که برجسته ترین آن ها ذوبطون بودن و رمزپذیری متن قرآنی، تکیه بر مکاشفات و معاینات و منشأ و علت بودن پدید...

تفاسیر فارسی از جمله متون نثری هستند که در بسیاری مواقع ، ارزشهای زبانی و ادبی آنها به علّت قالب دینی و علمی این کتب نادیده گرفته شده است ؛ از جمله کاربردهای این متون می توان به استفاده از آنها در زمینه ی آشنایی با قصص قرآن و شیوه ی نگارش و نگرش نویسندگان دوره های نخستین ترجمه و تفسیر فارسی اشاره کرد . در این نوشتار به بررسی ویژگیهای سبکی در زمینه های زبانی ، دستوری ، ادبی و فکری داستان آفرینش آ...

عرفا و صوفیه به تأویل و باطن قرآن توجهبسیار کرده اند. از این رهگذر، برداشت های ویژه ای از آیات قرآن دارند و مبانی نظری و سیروسلوک عرفانی خود را با آن سنجیده‏اند. ازجمله، نظّام نیشابوری -ادیب و عارف سدۀ هشتم یا نهم قمری- در غرائب القرآن و رغائب الفرقان آیاتی از قرآن را، پس از تفسیر، تأویل کرده است؛ گرچه در این کتاب، او از مبانی اعتقادی و روش «تأویلات نجمیه» اثر پذیرفته که نجم‏الدین رازی نگاشته اس...

تفسیر تستری از منظر تاریخی به قرن سوم هجری باز می گردد که از نزدیک ترین تفاسیر قرآن به عصر نزول است. رنگ و لعاب عرفانی و نیز اشتمال آن بر جنبه های کلامی و ادبی از سوی دیگر بر اهمیت آن می افزاید. مهم ترین جنبه این تفسیر، صبغه عرفانی آن است که همواره عارفان و عالمان پس از او به آن توجه داشته اند و بر آنان تأثیر گذاشته است. تستری ضمن تأکید بر صبغه عرفانی، از حدیث و لغت نیز بهره برده است. او در کنا...

دیدگاه ژرف نگر عارف در مواجهه با هر متنی فهمی تازه در جهان رقم می­زند.هرگاه این دیدگاه با متنی چون قرآن روبارو شود بی شک این ارتباط منجر به کشف لایه های پنهانی از معانی قرآن می­شود که حاصل آن فهم جدیدی از متن قرآن را پیش روی مخاطبان قرار می­دهد.عارفان مسلمان از نظریه های ناب تفسیری برخوردارند که می­تواند با جدیدترین آرای هرمنیوتیکی نظریه پردازان غربی برابری کند.در این زمینه هنوز پژوهشی صورت نگر...