چکیده: کتاب «دروس البلاغه» در عصر نهضت توسط چهار نفر از ادیبان و نویسندگان مصری جهت تدریس در دبیرستان های مصر تألیف شد، سپس در سایر کشورهای عربی و حوزه های علمیه ی شبه قاره ی هند و برخی از حوزه های علمیه ی ایران جزو مواد درسی قرار گرفت. این کتاب چکیده ی علوم بلاغی است. مولفان محترم با عبارتی روان و ساده و به دور از تعقید و تطویل مملّ و إیجاز مخلّ به بیان مسائل مهم بلاغی پرداخته اند. در این پا...

«تمثیل» ازجمله مفاهیمی است که از قدیمی­ترین ادوار در عرصه­های گوناگون مطالعات ادبی، از بلاغت و رتوریک گرفته تا هرمنوتیک، موردتوجّه و مداقّه قرارگرفته است. بااین­حال، در هیچ­یک از پژوهش‌های پرشماری که به­طور مستقیم و غیرمستقیم به تمثیل پرداخته­اند، سعی نشده است حوزه­های مختلف معنایی این مفهوم پرکابرد به­وضوح مشخّص شود. این در حالی است که شناخت حوزه‌های معنایی اصطلاحات کاربردی در هر دانش، از زیربنای...

چکیده محسنات بدیعی یا آرایه های بلاغی ابزار هایی اند که ادبا با به کارگیری آن ها به آرایش زبان خود می پردازند. این آرایه ها همزاد زبان نیستند ولی زادۀ زمان و محیطی اند که زبان در آن رشد و نمو می کند و به بالندگی می رسد. با توجه به قرابت های موجود میان زبان فارسی و عربی و با استناد به شواهد موجود می توان گفت اکثر قریب به اتفاق آرایه های عربی در زبان فارسی هم به کار رفته اند. کاربرد این آرایه ها...

فخرالدّین عراقی همدانی، (688 ـ 610هـ )، شاعر و عارف عاشق قرن هفتم هجری است، که آثاری نغز به شعر و نثر از وی باقی مانده است. همان طور که شیوه رایج در بین شاعران و نویسندگان این دوره استفاده از زبان و ادب عربی و به کار بردن مفردات و عبارات و ترکیبات آن در ضمن آثار و اشعار بوده است ـ و حتّی برخی از نویسندگان متصنّع خالی بودن متن از این عبارات و ترکیبات را عیب و نقصی به شمار می آورده اند ـ عراقی نیز ه...

در این پژوهش، سیمای مادر در شعر عربی و فارسی معاصر در سه بخش مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل نخست، ابتدا سیمای مادر را به عنوان زن در جامعه بشری، اسلام، ادبیات سنتی و ادبیات معاصر عربی و فارسی نشان داده و نمونه هایی از اشعار برجسته هر دو زبان را آورده و به بیان دیدگاه های مورد نظر پرداخته شده است. آن گاه تغییر نگرش ها به زن را از زمان های کهن که بیشتر نگرش هایی منفی بوده تا زمان حاضر که صحبت ...

پژوهش حاضر در دو بخش به بررسی تشبیه مضمر در ادبیات فارسی می پردازد. در بخش اول چگونگی نگرش عالمان بلاغت به مقوله ی تشبیه مضمر و جایگاه آن در تقسیم بندی انواع تشبیه پرداخته شده است. در این بخش سعی بر آن است که علاوه بر کتب بلاغی فارسی، چگونگی نگرش عالمان بلاغت در آثار عربی نیز به این نوع تشبیه بررسی شود که در پایان این بخش نتایج زیر حاصل شد: بلاغت شناسان فارسی نسبت به اعراب توجه بیشتری به مقو...

چکیده پژوهش های بلاغی در زبان عربی، که به برکت نزول قرآن کریم پس از مباحث صرفی و نحوی در جهان اسلام گسترش یافت، دیرینه ای بس افتخارآمیز دارد. پژوهشندگان مسلمان فراوانی در فنون گوناگون بلاغت آثار سترگی را به جامعة بشری ارزانی داشتند. اما کاستی های قابل توجهی در بلاغت سنتی، از جمله رویکرد «جمله محور»، زمینه را برای اندیشمندان غربی فراهم کرد تا با رویکرد «متن محور» برای درک زیبایی های تمامیت متن، ...

اقتباس و استفاده از آیات وحی و احادیث نبوی در متون نثر فارسی و عربی بعد از اسلام امری رایج بود که به اقتضای معنی یا برای آرایش و زینت کلام به روش های مختلف به کار می رفت. این کاربرد در انواع متون نثر فارسی اعم از عرفانی، مکاتیب، قصص و تواریخ و ... کم و بیش رایج بود. مکاتیب سنایی از جمله متون نثر فنی در قرن ششم است که در آن، آیات و احادیث، به وفور و برای اغراض مختلف و به شیوه های متعدد با رعایت ...

التفات به عنوان یکی از شگرد ها و آرایه های ادبی در بیشتر کتاب های بلاغی عربی و فارسی به صورت انتقال گوینده از خطاب به غیبت و بر عکس تعریف، و انواع محدودی برای آن بر شمرده شده است. هر یک از این انواع، قابل بررسی در یکی از حوزه های علوم بلاغت (معانی و بدیع) و دستور می باشد. بی تردید عرب جاهلی پیش از نزول قرآن، با موازین و معیار های ادبی آشنایی داشته است، اما شناخت این آرایه ی ادبی مدیون پژوهش های...