در این مقاله، برهان صدیقین علامة طباطبایی از منظری جدید بررسی شده است. در ابتدا مبانی فلسفی خاص ایشان در تقریر این برهان به وضوح بیان شده و پس از آن، چهار تقریر مختلف از برهان صدیقین ارائه شده است. در یک تقریر، با ابتنا بر مبنای واقعیت فی الجمله به تبیین برهان صدیقین علامه پرداخته­ایم و در تقریر دیگر، مبتنی بر نفی تمایز متافیزیکی ماهیت و وجود در خارج و نیز واقعیت مطلق و مقید نزد علامه، برهان وی...

پرسش از وجود خدا از بنیادی ترین پرسش ها و دغدغه های فکری بشر بوده است. از رهگذر تلاش اندیشمندان برهان های زیادی در اثبات وجود خدا سامان یافته که یکی از استوارترین و مهم ترین آنها برهان وجوب و امکان است. این برهان به طورگسترده ای در میان فیلسوفان اسلامی و غربی مورد پذیرش واقع شده و از آن تقریرهای متعددی ارایه گردیده است. تقریر ابن سینا که صورت تفصیلی آن در کتاب اشارات و تنبیهات آمده است، یکی از ...

موضوع اصلی این مقاله بررسی چیستی نوس است. در این مقاله برای آشکار شدن چیستی نوس نخست روشن می­شود که هم دانش علمی دو گونه است: برهان پذیر و برهان ناپذیر، هم نوس در آثار ارسطو با دو وجه نظر و به دو معنای درهم تنیده آمده است. از یک منظر نوس دانش علمی برهان ناپذیر، و از منظر دیگر نوس هکسیس و ملکه­ی معرفتی نفس است که در چشم ارسطو از این حیث سه کارکرد ویژه­ی اصلی دارد: تحصیل اصولی که دانش علمی بر آن ...

برهان وجودی عبارت است از برهان که از درک حقیقت و مفهوم واجب الوجود به وجود خارجی واجب الوجود استدلال شده باشد. و برهان صدیقین عبارت است از برهان که وسط در آن چیزی جدا و بیگانه ای از واجب الوجود نباشد. برهان وجودی اولین بار در مغرب توسط آنسلم پایه ریزی شد و او برهان وجودی را چنین تقریر نمود که: ما میتوانیم بزرگترین موجود که بزرگتر از آن قابل تصور نیست تصور نماییم پس باید این بزرگترین موجود در عا...

ابن سینا برای اثبات وجود واجب در کتاب الاشارات، برهانی ارائه می دهد که این برهان نه تنها بر ابطال دور و تسلسل متوقف نیست، بلکه می توان از آن بطلان دور و تسلسل را نتیجه گرفت. صدرالمتألهین بر اصل این برهان اشکال خاصی را وارد می داند که بر مبنای آن تغییراتی را در مقدمات برهان اعمال کرده است. وی در صورت بندی خاص خود، بطلان دور و تسلسل را به عنوان مقدمه اثبات واجب مطرح می کند؛ اما این صورت بندی با ا...

چکیده موضوع پژوهش حاضر بررسی نقادانۀ چالش استاندارد دربارۀ صورت‎بندی نوینی از برهان نظم است؛ چالشی معرفت‎شناسانه که با تلقّی فلسفی خاصی از اصل آنتروپیک (/ اصل)، به برهان تنظیمِ ظریفِ کیهانی (/ برهان) وارد شده‎ است. بر مبنای این چالش، ابراز شگفتی ما از مشاهدۀ جهانی پذیرای حیات، که احتمال پیشینی آن بی‎اندازه ناچیز است، بی‎مورد است، چراکه انسان نمی‎تواند خود را در جهانی که با شرایط حضورش وفق ندارد، ب...

با آن که استدلال وجودی آنسلم و دکارت همواره منشأ بحث و جدل در میان فیلسوفان و الهی دانان غرب بوده، به استدلال وجودی ای که نخست از سوی ابن سینا (370- 429 ه‍.ق) صورت بندی شد و پس از وی بسیاری از فیلسوفان مسلمان در طول قرن های متمادی تا عصر حاضر، تدوین های دوباره ای از آن ارائه کردند، توجه چندانی نشده است. در این مقاله، بر حسب ترتیب تاریخی، تقریرهای گوناگونی از آن را ارائه کرده، به برخی از مهم تری...

تأمل و اندیشه در باب خدا، یکی از مهمترین و اساسی ترین محورهای معرفت انسان است و در طول تاریخ فلسفه و کلام، متفکران بسیاری به بحث و بررسی در این باب همت گمارده اند. از میان مباحث خداشناسی، براهین اثبات وجود خدا از اهمیت ویژه ای برخوردار است و اساس سخن گفتن از خدا را تشکیل می دهد. هر یک از الهیدانان بر اساس مبانی و نظام فکری خود به شیوه ای می کوشند براهینی متقن، براثبات وجود خدا اقامه کنند. از جم...

یکی از بزرگ ترین اشکالات فرهنگ نویسی، پس از آغاز نهضت فرهنگ نویسی که غالباً در شبه قارۀ هند آغاز شد، کم سواد بودنِ بیشتر فرهنگ نویسان و عدم تخصص و تحقیق و تتبعِ آنها در متون کهن ادب فارسی است. فرهنگ برهان قاطع یکی از همین فرهنگ هاست که از اشتباهات کوچک و بزرگ برکنار نمانده است. محققانی که پیش از این به بررسی و تحلیل نواقص و اشکالات برهان قاطع پرداخته اند، غالباً به ضبط واژه ها و معانیِ متناسب با آنه...

ویلیام لین کریگ (william lane craig)، فیلسوف و متأله شهیر امریکایی، به عنوان احیا کنندة نوع خاصی از براهین کیهان شناختی شهرت یافته؛ او این برهان را «برهان کیهان شناسی کلامی» (kalam cosmological argument) نامیده است. رکن اساسی این برهان، آغازمندی یا حدوث زمانی جهان است. کریگ به منظور اثبات این مقدمة اساسیِ برهان خود، به چهار دلیل متوسل شده که دو تای آن ها پیشینی (فلسفی) و دو تای دیگر پسینی (علمی)...