اشعار تعلیمی یکی از گسترده‌ترین و رایج‌ترین گونه‌های ادب فارسی است. اشعار و آثار تعلیمی گاهی اثری کاملاً مجزا و مستقل است؛ همانند منظومه‌ها و آثاری که تنها به تعلیم و پند و حکمت و اخلاق می‌پردازد؛ گاهی نیز مفاهیم و مضامین اخلاقی، حکمی، مذهبی و پندیات به‌طور پراکنده در میان آثار دیگر ادبی مانند منظومه‌های غنایی و حماسی و یا قصاید مدحی به کار می‌رود؛ در این حالت افزون‌بر نکاستن از جنبة شاعرانة این...

اجزای صور خیال به­خصوص مشبهٌ­به و مستعارٌ­منه با ظرفیت وسیع و نامحدود واژگانی، معنایی، هنری و ادبی، نقشی کلیدی در ساختار تشبیه و استعاره دارند؛ امّا آیا این عناصر گنجایش آن را دارند که بار موضوع یک سروده را بر دوش بکشند؟ پژوهش حاضر بر آن است تا چگونگی و چرایی گزینش اجزای صور خیال را در شعر فارسی در ارتباط با حوزۀ موضوعی آن­ها، با روش تحقیق کیفی، از نوع تحلیلی- توصیفی و شیوۀ متن­پژوهی بررسی کند. یا...

تئاتر تعلیمی – تربیتی می تواند به عنوان ابزار تکنولوژی و آموزشی در فرایند یادگیری برای کودکان کم توان ذهنی موثر باشد. اگر چنین است،نظام آموزش و پرورش در برنامه ریزی آموزشی در کنار روش های معمول تدریس می تواند آن را به کار برد تا به اهداف مطلوبی برسد . قبل از اجرایی شدن، ابتدا می بایست در دانشگاه ها به معلمین یاد داده شود تا آن را عملا به کار ببندند و توانایی ها و چگونگی شیوه های اجرایی آن را ی...

طرب‌المجالس از میرحسینی هروی، اثری اخلاقی و تعلیمی مربوط به قرن هفتم است. سید علیرضا مجتهدزاده، استاد دانشگاه فردوسی مشهد، نخستین‌بار در سال 1352 با استفاده از نسخۀ خطی موجود در کتابخانۀ دانشگاه فردوسی مشهد این کتاب را مقابله و تصحیح کرد. این تلاش و تصحیح در جای خود درخور ذکر و ارج‌گذاری است؛ اما به سبب‌های گوناگون مانند اشکال‌ها و کاستی‌های نسخة اساس و نسخه‌بدل‌ها، اشکالات پی‌نوشت و وجود اشتبا...

یکی از اقسام مهم و در عین حال مورد توجه نویسندگان برجستۀ درباری، نثر منشیانۀ دیوانی است. این گونه نثر از قرن پنجم قمری در قالب آثار مانند تاریخ بیهقی، سیاستنامه، قابوسنامه و... آغاز می‌شود و در قرن ششم با نمونه‌های اعلایی چون عتبة الکتبةو التوسّل الی الترسّل به قوام و نضج می‌انجامد. آثار ترسّل و انشا از جهات گوناگون سیاسی، تاریخی، اجتماعی و ادبی ارزش فر...

ادبیات تعلیمی، گستره وسیعی از ادبیات را در بر می گیرد. بسیاری از شاعران ادوار مختلف شعر فارسی که اشعار تعلیمی سروده اند؛ با علـــوم مختلف رایج در زمان خود آشنا بوده اند و بدین گونه بر غنای ادبیات تعلیمی افزوده اند. از جملۀ این علوم، علم کلام است. شاعران اشعار خود را با توجه به مباحث مطرح در حـوزۀ کلامی که بدان معتقد بوده اند؛ سروده اند. در واقع می توان شعر را نموداری از اعتقادات شاعر دانست که ب...

اکثر مضامین و درون‌مایۀ داستان‌های ادبیات فارسی را اندرزهای اخلاقی تشکیل می‌دهد. شاعران عارف و اخلاق‌گرا کوشیده‌اند تا مباحث تعلیمی را در لفافۀ داستان بیان کنند؛ که این امر به‌سبب جذابیت و تأثیرگذاری بیشتر داستان بوده است. امیرخسرو دهلوی از عارفان نامدار پارسی‌گوی هندوستان، در نیمۀ دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. هشت‌بهشت داستانی غنایی و عاشقانه است که با رویکرد تعلیمی و زبان س...

درون‌مایه و هدف اصلی سفرنامه‌ها انتقال تجربیات، دیده‌ها و شنیده‌های نویسنده است. نویسندگان کوشیده‌‌اند تفاوت‌های فرهنگی و مظاهر مختلف تمدن‌های هر ملت را در آثار خود نشان دهند. هرچند هدف آن‌ها بازتاب آموزه‌های اخلاقی و ایجاد اثری تعلیمی نیست، در پویش ناشناخته‌ها، عادات و اخلاق مردم را انعکاس می‌دهند. هدف مقالۀ حاضر یافتن آموزه‌های تعلیمی در سفرنامه‌هایی چون سفرنامۀ ناصرخسرو، اولین سفرنا...

متن، کلیتی منسجم از تنش نشانه‌هایی است که بر اساس روابطی چون تقابل و تشابه و... با هم همنشین یا جانشین شده‌اند. در این میان، متونی که به قصد تعلیم و القای معنی خاصی نوشته شده‌اند، از تنش‌های فرمی معنا‌دار و برجسته‌ای برخوردارند. حکایت‌های منظوم تعلیمی از جمله این متون هستند که نویسنده آن ها تلاش می‌کند تا از برآیند تنش میان نشانه‌های فرمی مانند نظم، شعر و روایت، بیشترین بهره معنایی را بگیرد. در...