اندیشمندان مسلمان در عرصه حکمت عملی، نظریه هایی برای تبیین و تفسیر پدیده های فرهنگی، مطرح نموده اند که قابلیت و ظرفیت فراوانی برای به کار گیری در عرصه علوم اجتماعی دارد. مسکویه اندیشمند ایرانی قرن چهارم و پنجم قمری، از جمله فیلسوفانی است که با رویکردی اخلاقی به بررسی معنا، رذایل، فضایل و ارزش های اخلاقی، سنن و تاثیر آن بر کنش متقابل پرداخته است. در این مقاله با روش تحلیلی به دنبال استخراج و تدو...

دعا و نیایش از مفاهیم مهم در بیشتر ادیان و فرهنگ ها به شمار می آید. نیایش در نزد ایرانیان هم به سبب جایگاه خاصّ آن در ادیان پیش از اسلام و هم به دلیل برجستگی آن دین اسلام همواره مورد توجّه بوده است. این مفهوم همچون سایر پدیده های مذهبی و اجتماعی در ادبیّات نیز نمود یافته است. نمود نیایش در ادبیّات عرفانی و متونی که صبغ? مذهبی دارد، امری بدیهی به شمار می آید، امّا شاید در ظاهر به نظر برسد که نیایش چن...

هر چند در هر موضوعی نقش و تاثیر زن بی اهمیت نبوده است اما از آن جهت که رویکرد اسطوره ها و حماسه ها نشان بر یکسویه بودن نقش و تاثیر مرد در رویدادها بوده است؛ از این سوی می بایست با نگاهی ژرفکاوانه به این موضوع پرداخت. در ساختار هر اسطوره ای زن دارای موجودیتی خاص و گاه بعنوان ایزدبانو مورد احترام وستایش قرار می گرفته است؛  که اطاعت از این نوع زن الزامی بوده است.تا آنجا که گاه موجب رخدادهای  مهم و...

فرامرزنامه منظومه ای حماسی طبیعی است که در قرن پنجم یا اوایل قرن ششم سروده شده است. در مورد ناظم آن هنوز اطّلاعی در دست نیست. در این منظومه داستان فرامرز، پسر رستم، به نظم کشیده شده است. اخبار فرامرز به قول صاحب تاریخ سیستان، بالغ بر دوازده مجلّد بوده است ولی منظومۀ موجود دارای حدود 1600 بیت است.این منظومه به لشکرکشی فرامرز به هندوستان برای نجات نوشاد شاه و مردم هندوستان از پنج مشکل پرداخته است. ...

صرف نظر از «شاهنامه » فردوسی، کتاب «دده قورقود » و «ایلیاد و ادیسه » هومر، از زیباترین و عظیم ترین آثار حماسی ملتهای جهان است. در این آثار مشابهت ها و همسانی هایی وجود دارد که شاید یکی از علل مهم این همسانی ها، آمیختگی اساطیر ملت های گوناگون و تأثیرپذیری آنها از یکدیگر باشد. همسانی های این آثار، ما را بر آن داشت که با تأمّلی دیگر در نوع نگرش آفریدگاران حماسه به جایگاه زن و مقایسۀ این موضوع در ای...

در حماسه های کهن و باورهای عامه ی مردم ایران زمین در اغلب موارد از دیوان به عنوان موجوداتی غول آسا، ترسناک و زیانکاری که یار و یاور اهریمن بوده و همواره درصدد آسیب رسانیدن و ایجاد فساد و تباهی در جهان اهورایی اند یاد شده است.در حماسه فردوسی کارهای متفاوت و گوناگونی به آنها نسبت داده شده که برای اذهان بشر امروزی محیرالعقول و شگفت انگیز است. بخش نخست این مقاله در بیان ماموریت و مسؤولیت هایی است ک...

هدف این مقاله، شناساندن حماسه ملّی «یادگار زریران» است؛ به همین جهت در آن از مواردی هم­چون وجه تسمیه یادگار زریران، خلاصه داستان، منشأ داستان، نقش گوسانان در حفظ آن، روند به کتابت درآمدن این حماسه، وزن اشعار پهلوی و کشف بنونیست در این زمینه، نشانه های نمایشی این اثر، ذکر این داستان در منابع دیگر با توجه به شباهت ها و تفاوت های آن، دقیقی و یادگار زریران و همین­طور ترجمه هایی که تا به حال از این ا...

در ادبیّات پایداری ملل مختلف، حماسه ، از جایگاه ویژه ای برخوردارند؛ که به شرح اعمال قهرمانان و پهلوانان و رشادت ها و دلیری های آنان می پردازند. نخستین مضمون و جان مایۀ اشعار حماسی، رجز است. خواندن رجز، جهت برانگیختن روح حماسی تهییج به جنگ، از عصر جاهلیت در اعراب، مرسوم بوده است جنگجویان در میدان نبرد، در مقام بیان فخروشرافت خود و اظهار شجاعت و برتری نسبت به دشمن، به رجزخوانی می پرداخته اند. رج...

حماسه (Epic) یکی از سه نوع اصلی و مستقل شعر است. دو نوع دیگر آن شعر غنایی (Lyric) و شعر تمثیلی (Dramatic) خوانده شده است. در میان برخی از اقوام و ملل جهان حماسه کهن ترین نوع ادبیات کمتوب است. در یونان باستان وقتی به سال 384 پیش از میلاد ارسطو- نخستین حکیمی که کتاب مستقلی درباره شعر نوشت- چشم برجهان گشود در حدود پانصد سال بود که روزگار هومر (Homere) به نظم کشنده مجموعه های ایلیاد و ادیسه به فرام...