انسان موجودی است که از دیرباز توجه اندیشمندان را به خویش معطوف ساخته و از جهات گوناگون مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته است. عرفا و فلاسفه نیز، هر کدام به این موضوع پرداخته‌اند، لیکن دست‌یابی به تعریفی که تفاوت‌های لفظی و ظاهری آنان را در این حوزه خاتمه بخشد بس دشوار است. باوجود این، پرداختن به این مسأله برای تقریب دیدگاه اندیشمندانی که دراین‌باره اندیشیده‌اند، لازم و ضروری به نظر می‌آید....

فطرت همان آفرینش اولیه انسان می‌باشد که تغییرناپذیر است؛ بنابراین در بحث فطرت، انسان واقعی مد نظر است. یکی از زمینه‌هایی که می‌تواند فطرت را تبیین کند، بُعدهای وجودی انسان است. از دیدگاه قرآن کریم انسان بُعدهای سه‌گانه (مادی، معنوی و اخروی) دارد. از سوی دیگر از مهم‌ترین امور فطری انسان، لذت‌گرایی و مطلق‌گرایی است. از آنجا که لذت‌های انسان از بُعدهای وجودی انسان ناشی است، می‌توان گفت که انسان فطرت‌...

شاخص توسعه انسانی متعارف با نگرشی خاص و محدود به انسان، تمام هدف‌های شاخص را متوجه اصل رفاه مادی کرده و بُعد روحی و معنوی انسان به‌عنوان اساسی‌ترین بُعد وجودی وی، مورد غفلت شده است. توجه اسلام به این بُعد، نگاه به جنبه مادی انسان را نیز در دو عرصه فردی و اجتماعی و نقش مکمل آن‌دو در راه پیشرفت تحت تأثیر قرار داده است. شاخص پیشرفت انسانی اسلام، معیارهای دینداری، علم و معرفت، آزادگی و کرامت و تأمین م...

شنیدن فراحسی از دیدگاه عبدالرزاق کاشانی اقسامی دارد که عبارتند از: شنیدن پذیرفتنی و انقیادی؛ شنیدن تفهمی؛ شنیدن اهتدایی؛ شنیدن الهی. مراد از شنیدن الهی انسان، شنیدنی است که در آن، خدا در هر شنیده‏ای شهود می‏شود. این جستار نیز درصدد واکاوی این مسئله است که چگونه می‏توان در اندیشة عرفانی کاشانی شنیدن الهی را تبیین کرد؟ یافته‏های این جستار نیز به قرار زیر است: کاشانی سخنی در باب ارتباط مظهریت احدی...

ملاصدرا علاوه بر اینکه وجود را امری بسیط و دارای مراتب تشکیکی می‌داند، معتقد است انسان نیز هویتی واحد دارد که در عین بسیط بودن، دارای مراتب و مقامات متعدد است. از نظر وی مراتب نفس آدمی با مراتب ادراکی او و مراتب هستی در ارتباط است. در نتیجه هر ادراکی از ادراکات آدمی با مرتبه‌ای از هستی مرتبط است. به باور ملاصدرا، در حصول علم، عالم با معلوم متحد می‌شود؛ چنان‌ که با عقل فعال نیز اتحاد می‌یابد. پس...

"قضاوت " در معنای خاص خود که توسط افراد متخصص (قاضیان) انجام می گیرد، به دلیل نیاز مبرم دستگاه های قضایی بدان مورد بررسی بسیاری از علما قرارگرفته است;ولی در زمینهء قضاو ت به معنای عام که همواره از جانب عموم انسان ها در طول زندگی انجام می شود، اهمیتش کم تر از نوع ا ؤل نیست، به صورت کامل ومستقل کاری انجام نگرفته است. از آن جا که قران کریم هدا یت کنندهء انسان است، به این مسأله نیزکه در جهت هدایت ا...

بررسی ویژگی‌های انسان مطلوب و ارایه الگویی برای آن، یکی از اساسی‌ترین گام‌های طراحی برنامة تربیتی کارآمد است، چرا که غایت اصلی آموزش و پرورش تربیت انسان مطلوب است. از آنجا که انسان مطلوب هر فرهنگ و مکتبی با انسان مطلوب دیگر فرهنگ‌ها متفاوت است، ضروری است پیروان هر مکتب و فرهنگی برای تدوین نظام تربیتی کارآمد و مطلوب خود، در مرحلة اول به ترسیم سیمای انسان مطلوب فرهنگ خود بپردازند. این مقاله بر آن...

در اسلام زندگی انسان به قدری ارزش دارد که قرآن کریم نجات جان یک انسان را با نجات جان تمامی انسان ها برابر می داند. از سوی دیگر، در این مکتب الهی زندگی افراد متعلق به آن ها نبوده و جان انسان به عنوان امانتی الهی قلمداد می شود که حفظ آن از واجبات غیر قابل انکار است.  از جمله مواردی که  اخلاق پزشکی در دنیای مدرن با آن رو به رو شده است، مسأله ی خودکشی با همکاری پزشک و اتانازی (euthanasia) یا همکاری...

مفهوم «انسان کامل» یکی از مفاهیم مهم در عرفان و فلسفه اسلامی است. ابن‌عربی اعتقاد دارد: «انسان کامل کامل‌ترین مجلایی است که حق در او ظهور کرده، خلقت با او آغاز شده و بدو ختم می‌گردد، قطب و مرکز دایره وجود است، عالم بر مدار او می‌چرخد و همه کائنات از او فیض می‌گیرند.» در این مقاله با اشاره به اندیشه‌های پیشینیان در این‌باره، تبیین ابن‌عربی از انسان کامل تحلیل می‌شود.

از نظر سیدحسین نصر انسان ماهیت حقیقى ثابت و تغییرناپذیر دارد و تحولات جوامع در طول تاریخ عارضی بوده و آن ماهیت ثابت را تغییر نداده است. با این‌‌حال، نصر تصویر خاصی از انسان سنتى و انسان متجدد ارائه می‌دهد و انسان‌شناسى متجدد را متفاوت از انسان‌شناسی سنتی می‌داند. بررسى دیدگاه نصر دربارة ویژگى‏هاى ثابت انسان و ویژگى‏هاى خاص انسان متجدد، نشان می‌دهد که او هم برای مجموع انسان‌ها ـ اعم از سنتی و مت...