دریافتن ژرفنای سروده­های بسیاری از شاعران بزرگ جهان اسلام، بدون شناختن مایه‌های قرآنی شعر آنان ممکن نیست. در پژوهش حاضر نگارنده به تبیین، تحلیل و تطبیق جلوه­های تأثیرپذیری سروده­های حافظ و ابوالعتاهیه از آیات و مضامین قرآنی پرداخته و گونه­های آن را در دیوان هر دو شاعر بازنموده است. تأثر قرآنی این دو شاعر در حوزه اقتباس­های مستقیم و اقتباس­های غیرمستقیم جای می‌گیرد که هر کدام، ...

 ادیبان کُرد همواره شعر فارسی را، به دیدة اعجاب و تحسین می‌نگریستند و از آن متأثر بوده‌اند. نمودهای گوناگونِ این تأثیرپذیری را در قالب تضمین، ترجمه، صور خیالِ مشابه و مضامین مشترک می‌توان دید و از این میان، شاعران کُرد، بیش از دیگر اشعار، به شعرِ حافظ توجه کرده‌اند. در این مقاله، پس از مقدمه‌ای دربارة تأثیرپذیری ادیبان کُرد از شعر فارسی، به ناری (nâri)، شاعر عارف‌مسلکی پرداخته‌ایم که در سده‌های اخیر ...

قرن هشتم و دوران معاصر، دو دوره ی مهم در تاریخ ادب فارسی به شمار می روند. حافظ و مهدی اخوان ثالث از شاعران سرآمد این دو دوره می باشند که با توجه به شرایط اجتماعی و سیاسی عصر خود به تناسب به مسائل اجتماعی گرایش نشان داده اند. یکی از مهم ترین مضامینی که سهم عمده ای از اشعار این دو شاعر را به خود اختصاص داده، انتقاد و اعتراض نسبت به نابسامانی ها و کج روی های موجود در جامعه است. برای مقایسه در زمین...

یکی از دغدغه های فکری ادیبان معاصر، یافتن تفاوتها و شباهتهای موجود در شعر سنتی و اشعار نو و نیز یافتن علل و عوامل حاکم بر این تغییرات می باشد. چنانکه در پی تحقیقات و بررسی های انجام شده تفاوتهای چشمگیری در زمینه واژگان، مفاهیم ، وزن ، آهنگ و حتی موضوع در میان اشعار سنتی و نو دیده شده است. اما با ظهور علم نوپا و جدید زبان-شناسی شناختی و مبحث استعاره های مفهومی از این دیدگاه، دریچه جدیدی به روی م...

ادیبان کُرد همواره شعر فارسی را به دیدۀ اعجاب و تحسین نگریسته و از آن متأثر بوده اند. نمودهای گوناگون این تأثیرپذیری را در قالب تضمین، ترجمه و صور خیال مشابه و مضامین مشترک می توان دید و از این میان، شعر حافظ بیش از دیگر اشعار مورد توجه ایشان بوده است. در این مقاله پس از مقدم های دربارۀ تأثیرپذیری ادیبان کُرد از شعر فارسی، به ناری، شاعر عار فمسلکی که در همین سده های اخیر می زیسته، پرداخت هایم. بر...

تصوف که در آغاز شامل مفاهیمی خشک و ریاضتهایی سخت بود، در قرن سوم با پذیرفتن «محبت» به عنوان یکی از ارکان محوری، رنگ عاشقانه پذیرفت. با ورود عرفان و تصوف به عرصه‌ ادبیات، گروهی به تدوین اصول تصوف عابدانه در آثارشان می‌پردازند و عده‌ای آثاری سراسر عرفانی همراه با شور و شوق عاشقانه پدید می‌آورند. در این میان حافظ مبدع مکتبی است که از اصول عرفان عاشقانه به همراه نگاهی انتقادی به تصوف عابدانه شکل گر...

آینة اسکندری که گفته‌اند آینه‌ای بوده‌است بر سرِ منارة اسکندریه و از عجایب هفتگانة جهان، در متون نظم و نثر پارسی بخصوص در شعر حافظ و خاقانی با ویژگی‌های خارق‌العاده‌ای منعکس شده‌است. نویسندگان کتب تاریخی و جغرافیایی نیز از قدیم در خلال آثار خود شرح و توضیحاتی گاه متناقض در باب این آینه آورده‌اند. این نوشته‌ها بنابر قراین، مأخذ خاقانی و حافظ و... بوده‌اند. استادان و محققان معاصر نیز بخصوص در شرح ...

«جلال الدّین سعدالله تبریزی» متخلّص و ملقّب به «حافظ سعد» از شعرای نیمه نخست قرن نهم هجری است که در عهد تیموریان گورکانی می زیسته و از مریدان «قاسم انوار» بوده است. او در انواع قالب های شعری مانند قصیده، غزل، قطعه، رباعی، مستزاد و مخمّس، مثنوی و نیز در سرودن معمّا طبع آزمایی کرده است. اشعار وی به سبک عراقی است و بخش عمده دیوان وی غزل است. او بسیاری از اشعار خود را از شعرای متقدّم و معاصرش چون حافظ ...

در مقالۀ حاضر، موضوع و مفهوم عشق در غزلیات حافظ شیرازی و ملّای جزیری بررسی شده تا اینکه نخست، تأثیر فراگیر افکار و اشعار حافظ در ادبیات کرمانجی را بویژه در غزلیات ملّای جزیری نمایان و سپس، شخصیت ملّا معرفی و میزان تأثیر او از حافظ را در مقولۀ عشق بررسی تطبیقی کنیم. در مرحلۀ نخست، توضیح مختصری دربارۀ گویش کرمانجی، شخصیت حافظ و ملّا و پیشینۀ عشق در ادبیات فارسی و کرمانجی داده­شده، سپس،موضوعات مربوط ب...

هدف این نوشتار بررسی ژرف‌ساخت استعارۀ دختر رز در اشعار شاعران فارسی زبان به‌ویژه اشعار حافظ به لحاظ اسطوره‌شناسی،‌ تاریخی ـ فرهنگی، روان‌شناسی و زیبایی‌شناسی است. ‌برای نیل به این هدف، توجه به خاستگاه فرهنگی ـ اجتماعی این استعاره در اعصار پیش از تاریخ، ‌نقش اسطوره در شکل‌گیری آن، و پیوندها و شباهت‌هایی که بین شراب و عناصر زنانه وجود دارد، ضروری است. این مقاله در چهار بخش تنظیم شده است: بخش اسطو...