هدف این مقاله تبیین توانایی های فکری و فقهی شیعی در مواجهه با تحولات و تغییرات اجتماعی می باشد که نویسنده با اشاره به دو نگرش مختلف اصولی و اخباری به تشریح ویژگی ها و مبانی فقهی فقهای اصولی شیعی می پردازد و معتقد است که این فقها با تاکید بر عناصری همچون نقش حکومت و احکام حکومتی نقش زمان و مکان حوزه فراغ و ... از پتانسیل بالایی در خصوص مواجهه با تحولات جدید برخوردارند این توانایی فکری به خوبی می...

امام‌خمینی و محمد رشیدرضا، دو متفکر مسلمان و نام‌آشنا در جهان اسلام بودند که در پی مشاهده‌ی بحران‌های موجود در جهان اسلام، به تفکر و ارائه‌ی راه‌حل مناسب برآمدند. امام‌خمینی با تکیه‌بر اندیشه‌ی شیعی، نظریه‌ی ولایت‌فقیه را پایه‌ریزی کرده و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، رهبری جمهوری اسلامی ایران را بر عهده گرفتند؛ رشیدرضا نیز به‌تأسی از اندیشه‌ی اهل‌سنت، به‌دنبال اعاده‌ی جایگاه خلافت از طریق مطرح‌ک...

نوشتار حاضر با هدف نشان­دادن تأثیر فضای نوظهور پس ­از سقوط خلافت عباسی و دورة حاکمیت ایلخانان، بر بینش تاریخ­نگارانة ابوالقاسم کاشانی، مورخ شیعه­مذهب این عهد، درپی پاسخ­گویی به این سؤال است که رویکرد اسلامی و نگرش شیعی کاشانی بر بینش تاریخ­نگارانة وی چه تأثیری داشته است. در این جهت، به­نظر می­رسد کاشانی از سر دقت، مدارا، واقع­نگری و بعضاً مصلحت­اندیشی با مسائل مهم و مورد اختلاف تاریخ اسلام برخور...

نظرات و مواضعی که در مورد ابن عربی به عنوان متفکری تأثیرگذار ابراز شده است، از امور شایان توجه در تاریخ فکر شیعی است. علی رغم جایگاه خاص وی نزد برخی حکما و عرفای شیعه، دیگرانی نیز بوده اند که با وی به مخالفت برخاسته و عقایدش را نقد و نفی کرده اند. نسبت معنوی میان تشیع و جنبه های حکمی عرفان اسلامی، همچنین اظهار محبت و علاقه ای که در تألیفات ابن عربی به ائمه و اولیای شیعی (ع) دیده می شود، می توان...

تاریخ خیرات و اصح التواریخ، نوشته محمد بن فضل‌الله موسوی، از تاریخ‌های عمومی کمترشناخته‌شده سده نهم هجری­اند. مقاله حاضر، ضمن معرفی این دو کتاب، به چگونگی بازنمایی تاریخ صدر اسلام در این دو اثر متعلق به عصر تیموری، با تکیه‌بر تاریخ خیرات، پرداخته است. اگرچه نوشته‌های موسوی در بادی نظر از منظر داده‌های تاریخ‌نگارانه و ارزش ادبی چندان حائز اهمیت نمی‌نماید، اما بازتاب­دهنده نگاه وی به تاریخ صدر اس...

احتمالاً اصل و مبدأ تعزیه یا شبیه را باید در آیین‏های پیش از اسلام واکاوی کرد که پس از اسلام، با الهام از فاجعۀ کربلا به‌عنوان یک نمایش دینی نمود یافت و در دور تکاملی، اشخاص و قصه‏های دیگری نیز به آن افزوده شد. نسخۀ تعزیه/شبیه «حسین بن منصور حلاج» یکی از این دگردیسی‏های مضمونی تعزیه است که در آن، نطفۀ شمس تبریزی از خون کشتۀ حسین بن منصور حلاج بسته می‏شود. شخصیت‏های اصلی این اثر، حسین بن منصور حل...

هجرت امامزادگان از دیار اصلی خود و اقامت ایشان در مناطق مختلف ایران، از رخدادهای مهم تاریخ اسلام است که منشأ آثار فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و موجب نضج و گسترش ایمان و امان مردم منطقه گردید. این نوشتار به روش تاریخی‌تحلیلی با رویکرد جامعه‌شناسانه و بر پایه نظریه اسلام تمدنی، در صدد واکاوی کارکرد امنیت‌بخشی امامزادگان در ایران است. با توجه به تأثیر هویت شیعی بر رفتار سیاسی حاکمان جمهوری اسل...

جابری در ریشه یابی علل عقب ماندگی دنیای عرب، گفتمان های دینی و اجزای معرفتی آن ها را مورد بررسی و نقد قرار می دهد و نقطه آغاز تعالی و انحطاط تمدن عربی - اسلامی را در عصر تدوین جست وجو می کند. عصری که اندیشه های اسلامی با محوریت متن قرآنی در قالب دستگاه های گوناگون معرفت اسلامی (معقولات دینی) در کنار نظام های معرفتی غیر اسلامی (نامعقول دینی) شکل گرفتند. در نظر جابری نظام های معرفتی درون زا که بر...

در این مقاله مشکل تخریب محیط زیست در دو بخش مورد بررسی قرار گرفته است و بخش نخست به جنبه نظری اختصاص دارد. علت اساسی تخریب محیط زیست و از میان رفتن منابع ارزشمند طبیعت که به نابودی محیط زندگی انسان انجامیده است، نگرش و رویکرد جدیدی است که انسان پس از دوران رشد علمی جدید و صنعتی شدن به طبیعت داشته است. علم جدید طبیعت را به مثابه ماده ای بی جان می داند که انسان قدرت و اجزاه هرگونه دخل و تصرف را د...

دولت ادریسیان، اولین دولت شیعی پس از دولت معصومان: در تاریخ اسلام است. این دولت در اواخر قرن دوم هجری در مغرب تأسیس شد و تا قرن چهارم استمرار یافت؛ در بخشی از عمر سیاسی خود استقلال سیاسی خود را حفظ کرد و در زمینه تمدنی، عصری طلایی را پشت سر گذاشت که آگاهی از آن به نقش شیعیان در بنای تمدن اسلامی کمک می‌کند. وضعیت و نقش این دولت در برپایی تمدن اسلامی خصوصاً در مغرب اسلامی مسأله این پژوهش است که با...