پژوهشگران درباره مأخذ یا مآخذ فردوسی در نظم شاهنامه، نظرات گوناگونی را مطرح کرده اند. عدّه ای از آنها برآنند که فردوسی از منابع کتبی و شفاهی بهره برده است؛ افرادی تنها شاهنامه ابومنصوری را منبع فردوسی می دانند و عدّه ای فردوسی را وارث سنّت نقّالی و شفاهی گذشته قلمداد می کنند و اشاره به دهقان و موبدان زرتشتی در شاهنامه را نشانه ارتباط فردوسی با این گروه می دانند. با دقّت در شاهنامه، می توان به این نک...

خرد و خردگرایی از مفاهیم و بن‌مایه‌های کلیدی و بنیادین شاهنامه است. مسلماًشاهنامه به واسطة اخذ روایات تاریخی از متون ایرانی قبل از اسلام و شاهنامه ابومنصوری و دیگر خداینامه‌ها و روایات شفاهی مقتبس از موبدان و دیگر مورخان آگاه به علوم زرتشتی، تا حدی از اندیشه‌های اوستایی و زرتشتی اثر پذیرفته است و مسلماًفردوسی نیز متأثر از عقاید دینی خویش بوده است؛ هرچند تأثیر دیگر نحله‌های فکری و اجتماعی بر وی نی...

حمله اعراب مسلمان به آذربایجان را از دو دیدگاه سیاسی و دینی می‌توان بررسی کرد؛ از لحاظ سیاسی، حمله‌های اعراب و فتح آذربایجان در سال 22 هجری و آغاز حکومت مسلمانان، برای اهالی آذربایجان تحمل‌ناپذیر بود، مردم آذربایجان بارها در برابر حاکمیت اعراب شورش کردند و به راحتی تسلیم آنها نشدند.این مسئله سبب لشکرکشی‌های زیاد سرداران اسلام به این ناحیه در دوره خلافت عمر و عثمان و سرکوب شورش‌ها گردید،اما اهال...

شاهنامه، از دو جهان واقعیت و فرا واقعیت نقش پذیرفته­ است؛ یعنی جهان تدبیر و جهان تقدیر؛ آنچه که حاکمیت خود را در تمامی داستان­های شاهنامه تثبیت نموده ­ جهان تقدیر است. هدف این پژوهش، ریشه­ یابی تقدیرگرایی در شاهنامه نیست. بلکه چیزی جز شناخت مهم­ترین عامل و عناصر در شکل­ گیری تقدیر در شاهنامه ­نیست. محور این پژوهش، تحلیل تقدیر در شاهنامه بر اساس کردارهای فرا طبیعی پیشگویی ­است. با این کردار، حوا...

در این پژوهش سعی شده تا مدارک پراکنده ای را که تاکنون از منطقه آذربایجان مربوط به دوره ساسانی بدست آمده را به طور یکجا ارائه دهد و به تحلیل و بررسی آنها بپردازد. هدف اصلی مشخص نمودن تقسیمات اداری و نام مکان هایی است که در منابع دوره ساسانی بخصوص منابع نوشتاری مانند کتیبه ها، مهرها و ... آمده است . باتوجه به مطالب ارائه شده در رساله حاضر در می یابیم که حدود آتورپاتگان در زمان ساسانیان(که از شرق...

رستم بزرگترین و محبوب‌ترین شخصیّت حماسه‌های ایرانی است که تصویری جامع از یک قهرمان ملّی را به­نمایش می‌گذارد. دایرة حضور او از سترگ‌ترین آثار ادبی پارسی همچون شاهنامة فردوسی تا فرهنگ شفاهی عامّة ایرانیان را در بر می‌گیرد. با این­همه در منابع پیش از اسلام نامی از رستم نیامده است. تنها در چهار متنِ یادگار زریران، درخت آسوریک، بندهش و تک‌روایتی با نام کلّیِ داستان سغدی رستم اشارات موجزی دربارة رستم وجود...

هجوم تیمور و تشدید مصائب زرتشتیان در خراسان و حوزۀ شمالی ایران، نخبگان روحانی  این اقلّیت را بر آن داشت تا به مناطق امن­تری چون یزد و کرمان پناه آورند. از این­رو با اسکان موبدان در روستاهای تُرکآباد و شریف­آباد یزد، این خطه نه تنها به مهم­ترین کانون زرتشتی­گری ایران ارتقا یافت که مرجعی برای پارسیان هند جهت کسب اطلاعات دینی گردید. تداوم این روابط فرهنگی باعث شد تا در سدۀ  نوزدهم میلادی که پارسیان ...

مانی یکی از پیامبران ایران باستان است که دین گنوسی و جهان شمول مانویّت را پایه گذاری کرد. او در 14 آوریل 216 میلادی از پدری اهل همدان و مادری اشکانی در آسورستان بین النّهرین به دنیا آمد. او از زمان جوانی زندگیش را وقف تبلیغات مانویّت کرد. تا سال 277 با تلاش های مانی این آیین به خاطر سازماندهی مناسب و سیستم تعلیماتی که قابل سازگاری با هر فرهنگی بود، توانست در غرب به سوریه، عربستان، بالکان، آفریقا، ...

موبدان زرتشتی از دوران باستان به هنگام اجرای بسیاری از نیایش ها و مراسم دینی، شاخه هایی از گیاهان را به نام برسم به عنوان نماد و نماینده ایزد موکل بر گیاهان (اَمرداد) به دست می گرفته اند. با وجود نقش بسیار مهم برسم در آیین های زرتشتی، تاکنون پژوهش مستقل و جامعی در این رابطه به انجام نرسیده است. این پژوهش می کوشد تا افزون بر متونی که تنها نام برسم در آنها ذکر شده، تنها متن مرجع آیین ها و سنت های ...

این تحقیق برآن است که، هنر معماری چهارطاقی در دوره ساسانی یعنی از سده سوم تا سده هفتم م (سال 224تا651م) ،رامورد بررسی قرار می دهد. دردوره ساسانی آتش مستقلاً مورد پرستش قرار نگرفته است ،بلکه آن را مظهر اهورا مزدا وفروغ ایزدی می دانسته اند، احترام به آتش وتقدس آن به عنوان فروغ ایزد دراین دوره سبب گردید که برای حفظ ونگهداری آن چاره ای اندیشیده شود به همین منظور آتشکده هایی در این دوره شناخته شد ند ...