خلیج فارس در تاریخ ایران یک واقعیت همیشگی است که اوراق و تحولات تاریخ همواره آن را تأییدکرده است. در این خلال، یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخ ایران، که موجودیت زبان فارسی و مذهب تشیع را در حال حاضر فراهم نموده است، قرن چهارم هجری/ دهم میلادی، بعد از اسلام می‌باشد. در این روزگار به دلیل حاکمیت دولت‌های سامانیان و آل بویه، بسیاری از حوادث تحت­الشعاع تحولات این دو قدرت سیاسی و همچنین دستگاه خلافت عبا...

چکیده: قرن چهارم هجری قمری، برای اسلام و مسلمانان، قرنی شگفت انگیز بود. رشد و نمو علم و دانش و نگارش کتب علمی در اکثر زمینه ها از جمله، پزشکی، شیمی، ریاضیات، فلسفه، نجوم ، کلام، تاریخ، ادبیات، فقه و حدیث از بالندگی مخصوص برخودار شد. در این بین مورخان مسلمان نیز در نگارش تاریخ به ابداعاتی دست زدند. آنها به علل و عوامل وقایع تاریخی توجه نمودند. جریانی که بر مورخین اسلامی و تاریخ نگاری آنان تأثیر...

  هدف این پژوهش بررسی زمینه‌ها و شرایط قدرت‌گیری گرجستان در عصر دوم سلجوقی است که به تهاجم گسترده‌ی حکومت باگراتیان گرجی به منطقه‌ی آذربایجان منجر شد. یکی اهداف اساسی پادشاهی گرجستان، بعد از سرکوب و انسجام اشرافیت زمین ‌ دار محلی و سر‌و‌سامان دادن به اوضاع آشفته‌ی سیاسی و اقتصادی داخلی گرجستان، به‌کار‌گیری سیاست توسعه‌ی ارضی در سرزمین‌های اسلامی بود؛ اقدامی که کشمکش‌های داخلی حاکم در عراق عجم و...

بر خلاف آنچه بسیاری از پژوهشگران در باب زیبائی و هنر در تفکر اسلامی می گویند نوعی تفکر و معرفت به زیبائی و هنر در اسلام وجود دارد که البته با آنچه در عالم غرب از قرن هیجدهم تحت عنوان aesthics رایج شد تفاوت اصولی دارد مبادی هنر و زیبائی در اسلامی کاملا عرفانی و تابع نگرش معنوی مسلمین به حقیت و هستی و آدم و عالم است از این رو فقط با ورود به عرفان اسلامی و انس با آن می توان درکش کرد مهم ترین این ا...

با ظهور اسلام و آغاز وحی، گروهی در جامعه اسلامی شکل گرفت که به قُرّاء مشهور شدند. آنان از بزرگان و خواص جامعه اسلامی به شمار می‏آمدند. شناخت قرّاء و بررسی نقش آنان در تحولات فرهنگی، سیاسی قرن اول هجری محور اصلی بحث حاضر است.در بعد فرهنگی، قاریان، رهبران اندیشه و کارگزاران تولید و نشر علوم مختلف، از جمله: قرآن، تفسیر، فقه، حدیث، تاریخ و ادبیات عرب، در تمدن اسلامی بودند. آنان با حضور خود درمناطق تاز...

خلافت دیرپای عباسیان (132-656ه.ق) نزدیک به 524 سال دولت پرفراز و نشیبی را در گستره ی جغرافیایی جهان اسلام درانداخت. در طی این مدت طولانی عوامل پرشماری بر فرازو فرود تمدنی آن تأثیر نهاده است که از میان عوامل متعدد به نظر می رسد سهم ساختار قدرت سیاسی عباسیان در فرایند تمدن اسلامی بسزا بوده است. این ادعا زمانی مشخص می شود که این سوال اساسی مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد که: ساختارقدرت خلافت عباسیان...

همزمان با غلبه اعراب مسلمان بر ماوراء­النهر، با مقاومت قرلُق­ها، منطقه هفت آب و ترکستان شرقی، فتح نشده و تا دو قرن بعد، در برابر حملات سپاهیان مسلمان مقاومت کردند. اما به تدریج، تعالیم اسلام در این منطقه نفوذ پیدا کرده و در نیمة دوم قرن چهارم هجری به عنوان مذهب غالب آن نواحی درآمد. این مقاله درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق به­پرسش­کشیدن داده­های موجود، تا حدّ امکان به این روند گسترش ...

قرآن‌های کهنِ متعلق به قرون آغازین اسلامی، به‌ویژه سه قرن نخست، کمیاب و ارزشمندند. برگه­‌هایی از یکی از معدود مصاحف کوفی بسیار کهن در موزۀ رضا عباسی تهران نگهداری می‌شود، که هرچند این برگه‌ها، مجزا و حتی دارای تاریخ‌های متفاوت بین قرن­‌های ­سوم و چهارم دانسته شده، در واقع همگی متعلق به یک مصحفند. برگه‌های دیگری از این مصحف از حدود چهل سال پیش به حراجی­‌های لندن و از آن‌جا به موزه‌­ها و کلکسیون­‌...

چکیده قرن چهارم هجری را می‌توان عصر طلایی جهان اسلام به‌خصوص برای شیعیان به حساب آورد؛ چراکه از اواخر قرن سوم، شیعیان توان بروز و ظهور اجتماعی یافتند و برخی فرقه‌های شیعه حکومت‌هایی با نام حکومت شیعی تأسیس کردند که نمونه برجسته آن فاطمیان بودند. فاطمیان پس از نفوذ در شمال افریقا، مصر و شام و یمن دایره نفوذ خود را تا حجاز گستراندند و بر بخش‌هایی از دریای مدیترانه نیز حاکم شدند و سیسیل را تصرف ک...

در راستای کاربرد نقش و نگارهای ملی ایران در هنرهای تصویری ، شناخت نقوش و سفالینه های ایران قبل و بعد از اسلام ضروری می نماید. در این پژوهش سعی بر آنست ضمن معرفی ریشه های نقوش سفالینه های اسلامی و بررسی مفاهیم آنها، به شناسایی نقوش دوران اسلامی و دسته بندی نقوش سفالینه های نیشابور بپردازد ، چرا که هنر بی نظیر سفالگری نیشابور ، سفال این دوره را جز شاهکارهای منحصر بفرد جهان نموده است.