زبان دین چندان که بر اصالت خود بماند، می تواند حاوی ظرفیت های فرهنگی و هنری و از جمله ظرفیت های موسیقایی باشد. موضع «دین» نسبت به «موسیقی» در اغلب موارد با نگاه فقهی بررسی شده و از موضوع هایی که چندان بدان پرداخته نشده، نسبت «دین» و «هنر» موسیقی است. تفصیل حرمت و حلّیت موسیقی موکول به کتا ب های فقهی و نگاه مقالة حاضر، نگاهی تاریخی و هنری به موسیقی آوایی دینی و تغنی و نغمه های برآمده از آن است. د...

مولانا جلال الدین محمد بلخی در کتاب مثنوی شریف با استفاده­ی مطلوب از عناصر عامیانه در زبان فارسی تلاش کرده است تا مفاهیم تعلیمی و عرفانی مورد نظر خویش را برای عامه­ی مردم تبیین و تشریح نماید. بنابراین برای تأثیر بیشتر کلام بر مخاطب، در اثر سترگ خود از زبان و ادبیات عامیانه بهره جسته است.  در این تحقیق به استخراج و طبقه بندی اصطلاحات عامیانه در دفتر پنجم مثنوی از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین واحد زبا...

فرهنگ عامیانه (فولکلور) به مجموعه ای از باورها، رفتارها، آداب و رسوم و سنّت های هر قومی گفته می شود که در بین مردم سینه به سینه نقل شده است. بررسی فرهنگ عامیانه در آثاری که در بطن مردم شکل گرفته اند، قابل اهمیّت و بررسی است زیرا با استخراج نکات عامیانه می توان به آداب و رسوم و وضعیت اجتماعی مردم روزگاری که کتاب در آن شکل گرفته دست یافت. در واقع با پژوهش در فرهنگ عامیانه می توان از نابودی سنّت های ...

خورشید و مهپاره اثر میرزا محمد سعید طبیب قمی از شاعران قرن یازدهم هجری قمری به عنوان یکی از منظومه­های عاشقانه­ی ادب فارسی که گاه داستان­هایی از سنخ فولکلورند، قابلیت بررسی با بسیاری از نظریات تحلیلی فولکلور از جمله الگوی تحلیل ساختاری روایت پراپ را دارد. ضرورت تحقیق در اینست که آشنایی با ساخت یک اثر ناشناخته یا کمتر شناخته شده را به عنوان بخشی از ادب غنایی ما ممکن می سازد.  الگوی پراپ در صدد ب...

این نوشته با مرور و گمانه زنی در کارهای انجام شده در سه دهه گذشته در زمینه پژوهش های مردم شناسی در ایران به ناموزونی و نارسائی آنها در مهمترین بخش این پژوهش ها می پردازد. افزودن بر دلایل ضعف عمومی این رشته در ایران، به ویژه مشکلات و دلایل کاستی های فاحش در زمینه مردم شناسی دانش و فن آوری های عامیانه و کار ابزارهای سنتی را باز می نماید. در این گفتار اهمیت عظیم کاربردی این حوزه از فرهنگ عامیانه ر...

یکی از شاخه های مطالعات علمی ادبیّات، مطالعه «فرهنگ عامّه» یا «ادبیّات شفاهی» ملّت هاست. در میان جلوه های گوناگون فرهنگ عامّه، «قصّه های عامیانه» جایگاهی ویژه دارند و توجه به گردآوری، تدوین، شماره گذاری و رده بندی، توصیف و تحلیل آن ها یکی از مشغله های پژوهشگران این رشته بوده و هست. از آنجا که قصّه های عامیانه از یک سو منشاءِ اصلی منظومه های بلند ادبیّات رسمی ایران از جمله شاهنامه و خمسه نظامی و دیگر آث...

گرچه تاکنون کتابهایی درباره تاریخ پزشکی دوره قاجار نوشته شده است و در همگی آنها درباره شایع ترین بیماری کشنده در این دوره سخن رفته است اما همچنان جای خالی پژوهشی درباره راه های عامیانه پیشگیری و درمان بیماری وبا در این دوره احساس می شود. به این دلیل بر آن شدیم تا ضمن مطالعه منابع بر جای مانده از آن زمان به خصوص خاطرات و سفرنامه های ایرانیان و بیگانگان و نیز نسخ خطی بر جای مانده به واکاوی درباره...

ادبیات کهن و عامیانه که یکی از بارزترین جلوه های فرهنگ غنی ایران است، سرشار از مضامین بکر و ایده­های ناب برای اقتباس در سینما و تلویزیون است؛ اما با وجود چنین سرمایة عظیم فرهنگی، سینماگران، درام نویسان و سریال­سازان ایرانی تاکنون نتوانسته­اند به درستی از این توان و ظرفیت بالقوه استفاده کنند. مقالة حاضر با تکیه بر جلوه های نمایشی و ظرفیت های فرهنگی نهفته در مجموعه آثار ادبیات عامیانه و کهن ایران...

قصه‌های عامیانه جلوه‌گاه فرهنگ هر ملت است و از آرزوها و تخیلات توده مردم شکل می‌گیرد. درواقع سرچشمه این قصه‌ها باورها و آیین‌های آغازین انسان‌هاست. باتوجه به اینکه اسطوره‌ها نیز جزیی از فرهنگ هر ملت به‌شمار می‌آیند، بنابراین یکی از عناصر سازنده این قصه‌ها، اسطوره‌ها هستند و باید گفت هر کدام به نوعی از یک ریشه تغذیه می‌شوند، اما با سمت و سویی متفاوت.قصه‌های عامیانه ایرانی از کهن‌ترین تا متأخرتری...

یکی از وجوه شیوایی و بلاغت زبان عطایی رازی در منظومه‌ی برزونامه عنصر موسیقی حماسی است. بیشتر توجه پژوهشگران به موضوع حماسی برزونامه است و غالباً پرداختن به موسیقی حماسی این اثر بر سبیل اشارت بوده است. یکی از تکنیک‌های عطایی در انعطاف‌بخشی به صورت سخن و تجسم فضای مهیج حماسی، به کارگیری موسیقی فاخر حماسی در عرصه‌ی کلام است. شیوه‌های موسیقی‌پردازی در شعر او تحرک و پویایی را سبب شده است؛ هم‎چنین موج...