«خیال» و «تخیل» جوهرۀ اصلی هنر و ادبیات هستند؛ از وهم گرفته تا رؤیا و الهام و مراتب قدسی، از دورۀ یونان باستان تا فلسفه و عرفان اسلامی، همه با خیال و تخیل پیوند دارند. این دو واژه اگرچه نزدیک‌اند، تعاریف متفاوتی دارند. توجه به خیال در عرفان اسلامی قرن‌های چهارم تا ششم هجری و حتی پس از آن، جایگاهی ویژه داشت؛ به‌طوری‌که سهروردی در قرن پنجم عالم مثالی خیال را تعریف کرده است. اما در همین دورۀ زمانی...

ابن‌سینا صدور فعل آگاهانه ـ عاقلانۀ انسان را با بهره‌گیری عقل عملی از قوۀ خیال و همراهی آن‌دو تبیین می‌کند. صدرالمتألهین نیز اگرچه این تفسیر را رد نمی‌کند، با تعریف جدیدش از قوۀ خیال، آن را کل نفس حیوانی درنظر می‌گیرد و خیال را در همۀ شئون و رفتار عاقلانه و غیرعاقلانۀ انسان مؤثر می‌داند. تأثیر و کارکرد قوۀ خیال را در صدور فعل عاقلانه نزد صدرالمتألهین، در دو مقام می‌توان تبیین کرد. نخست آنکه فعل...

مسألۀ خیال نزد دانشمندان مسلمان از ثم رات معرفتی در مسائل متنوعی چونهستی شناسی، وحی و نبوت، مفهوم سازی و کارکردهای هنر برخوردار است و در نظامفلسفی شیخ اشراق نیز در رابطه ای تلازمی با سایر مسائل ایفای نقش می کن د.شاخص ترین مبانی سهروردی در پردازش نظریۀ خیال قاعد ۀ ابصار است که شیخاشراق آن را در مواضع متعدد بسط داده و براساس آن خیال را به مثابۀ اشراق نفستبیین کرده است. صرف نظر از دلیل شهودی، استد...

شعر غنایی که موضوع اصلی آن بیان عواطف و احساسات لطیف انسانی است همۀ غزل‌ها و غزلواره‌ها و منظومه‌های عاشقانه اعم از عرفانی و غیر عرفانی را شامل می‌شود، از آنجا که بزرگترین بخش ادبیات غنایی را اشعار عرفانی تشکیل می‌دهد، در این مقاله بحث اصلی پیرامون شعر عاشقانه است و بدان دلیل که مهمترین نقش در شعر به طور عموم و شعر عرفانی به طور خاص بر عهدۀ قوه خیال و تخیل است و حل بسیاری از غوامض اشعار عارفانه...

اجزای صور خیال به­خصوص مشبهٌ­به و مستعارٌ­منه با ظرفیت وسیع و نامحدود واژگانی، معنایی، هنری و ادبی، نقشی کلیدی در ساختار تشبیه و استعاره دارند؛ امّا آیا این عناصر گنجایش آن را دارند که بار موضوع یک سروده را بر دوش بکشند؟ پژوهش حاضر بر آن است تا چگونگی و چرایی گزینش اجزای صور خیال را در شعر فارسی در ارتباط با حوزۀ موضوعی آن­ها، با روش تحقیق کیفی، از نوع تحلیلی- توصیفی و شیوۀ متن­پژوهی بررسی کند. یا...

صورخیال پیوندی میان انسان و محیط او ایجاد می‌کند. ایماژ یا خیال عنصر اصلی در جوهر شعر است و صور خیال به وسیله دگرگونی‌های سریعی که بر کانون شعر وارد می‌سازند، شالودة شعر را بنیاد می‌‌نهند. انوری به عنوان شاعری بلند پایه که کلامش در اوج فصاحت و اقتدار قرار دارد از خیال و صورت­های خیال‌انگیز شاعرانه به زیبایی استفاده کرده است. یکی از خصایص شعر او وفور استعاره‌های عجیب و پیچیده است. در این مقاله ا...

همانطور که از عنوان رساله برمی آید، در این تحقیق تلاشمان معطوف به یافتنِ دیدگاههای مولانا در باب تولید هنری بوده است و دامنه کارمان را هم به کتاب فیه ما فیه او محدود کرده ایم. برای ره بردن بدین مقصود، اهمّ مسائل و پرسشهایی را که انسان امروز در خصوص هنر و هنرآفرینی با آنها دست به گریبان است به ترتیبی منطقی بر مولانا عرضه کردیم و تلاش کردیم پاسخهای (هرچند احتمالیِ) او به پرسشهای روزگار خودمان در باب...

عنوان پژوهش حاضر،«تحلیل هنری قصاید عثمان مختاری» است. این پژوهش،در چهار فصل نوشته شده است. فصل اول،ازدو بخش تشکیل می شود. موضوع های آن عبارتند از: تشبیهات بلیغ (اضافی و غیر اضافی) و تشبیهات کامل الارکان؛نیز، بسامد انواع تشبیهات در میان قصاید شاعر مذکور و موضوع تشبیه، به اعتبار موضوع مشبه پرداخته شده است. فصل دوّم،مجاز و انواع آن در قصاید عثمان راموردبرسی قرارمی دهد. فصل سوم،شامل استعاره و انو...

عنصر خیال به عنوان عنصری اساسی در شکل گیری یک اثر هنری بدون تردید هم زاد انسان بوده است، انسان ها در ادوار مختلف توانسته اند از طریق تخیّل کردن و نیروی خیال خود نه تنها در زمینه ی هنر بلکه به نوآوری های علمی و صنعتی دست یابند. همواره اساس هنر را تخیّل دانسته اند، و هنرمند است که توانایی ثبت تصاویر ذهنی و خیالی را در یکی از شاخه های هنری دارد. زیرا آفریدن صورت های نو از طریق تخیّل کردن امکان پذیر...