از تلاش های فراوانی که ابن سینا در راستای تحلیل خودآگاهی آغازین به کار برده، می توان فهمید که وی خودآگاهی آغازین را همچون اصلی بنیادین در فلسفه خویش در نظر گرفته و معتقد است که خودآگاهی به عنوان نخستین فعلیتی که نفس پیدا می کند، هرگز از آن جدا نمی شود. از این منظر خودآگاهی، خصیصه ذاتی وجود انسانی و نیز عنصر سازنده ساختار وجودی اوست. از منظر ابن سینا ادراکات حصولی که در آنها فاعل شناسا به صورت و...

چکیده علامه طباطبایی معرفت نفس را نزدیک ترین و کامل ترین طریق در معرفت خداوند به شمار می آورد. وی معرفت حصولی نفس را معرفتی حقیقی نمی داند بلکه معرفت نفس ناب را معرفتی حضوری و شهودی می داند. معرفت حصولی نفس لزوماً همراه با شناخت خداوند نیست ولی معرفت شهودی نفس تهی از معرفت حق تعالی نخواهد بود و هر کس به اندازه ظرفیت وجودی خویش از شهود خداوند سبحان بهره می برد. علامه طباطبایی بر مبنای وحدت شخصی ...

این نوشتار با هدف ارائه تصویر نظامند از معرفت‌شناسی تائویی، به تحلیل محتوای دو منبع متقدّم اندیشه تائویی یعنی دائو ده جینگ و جوانگ‌دزو پرداخته و مباحث اصلی معرفتی‌شناسی هم‌چون ارکان معرفت، امکان معرفت، معیار‌صدق معرفت‌، ابزارهای معرفت، اقسام و مراتب معرفت، مرزها و حدود معرفت، یقین و حد‌ نهایی‌ آن و موانع معرفت را استنباط و بررسی کرده و به‌طور‌ نظامند تبیین نموده است. اگرچه این منابع موجز و کنایی...

از منظر ثقلین فقه مساوق فهم عمیق در دین، و تفقه نوعی تفهم و تعقل در ولایت و تحصیل معرفت است، و هرآنچه مقابل این معرفت قرار می­گیرد، وهم و سراب یعنی لیس بشیء یا لا شیء است که مبعِّد و مُبغض مولی است. تنها معرفت مقرِّب که مصیب واقع و عند الله می‌باشد همان معرفة الامام است؛ زیرا اصل و اساسِ معرفة الله و عبودیت خداوند، معرفت امام است؛ در غیر این صورت تخصصاً از عنوان معرفت خارج خواهد بود. بنابراین مستفاد ا...

هگل ناشناختنی ماندن شیء فی‌نفسه را در فلسفه کانت معادل با شکاکیت دانسته و علت آن را در روش نقادی جستجو می‌کند. چرا که از نظر او سنجش امکان معرفت پیش از مواجهه با متعلقات معرفت به معنای از پیش مفروض گرفتن سوبژکتیویسم است. در این مقاله نخست نشان داده می‌شود که هگل چگونه با نگارش پدیدارشناسی اولاً اصل پروژه نقادی را به رسمیت شناخته و ثانیاً بدیلی در برابر روش نقادی کانتی ارائه می‌دهد که گرفتار معضل ...

درک و استخراج معانی و مفاهیم بلند از سخن عارفان سخنور کار ساده ای نیست. زیرا اگر به مثل معنی نهفته در سخن همچون بوی یوسف در پیرهن است و به قول حکیم سنایی: گرچه نقش سخن نه از سخن است بوی یوسف درون پیرهن است برای کشف مفاهیم نهفته در سخن هر سخنوری، و یا به عبارت دیگر برای روشن کردن و تقریر اندیشه های بلند صاحبان علم و معرفت که اغلب سخن در پرده گفته و دُرِّ معنی را یا به زبان شعر و رمز سفته و یا مختصر...

معرفت از کلیدی ترین موضوعاتی است که با تفاوتی بنیادین با علم، مقام عارف بالله را از عالم علم متمایز می-سازد. با تأمل در سخنان حلاج و ابوالحسن خرقانی و تحلیل دیدگاه نظری ایشان می توان به نوعی پیوند میان جهان بینی عرفانی این دو عارف بزرگ از طریق اظهار نظرات مشابه آنها در باب معرفت الهی اشاره کرد. حلاج با قایل شدن به دو ویژگی خاص برای معرفت حق تعالی، حقیقت اصلی آن را طبق جهان بینی الهی خویش با دو ...

نوع شناخت و معرفت در هر جهان بینی، میزان «ماندگاری» اندیشه در آن جهان‌بینی را مشخص می‌سازد که در بازشناسی هنر و معماری اسلامی، غایت شناخت، «کشف حقیقت» و غایت خلق، «حصول ماندگاری» اثر است. هنرمند مسلمان، با تجلی «معرفت1 حضوری» در«نفس»، «حقیقت» را به‌واسطه «هندسه» صورت بخشی می‌کند. اما هنرمند غربی در گذشته، «حواس» را ابزار کافی برای شناخت دانسته و اعراض ادراک شده در «نفس» را، به جای«حقیقت»، صورت ...

چکیده یکی از مسائل مهم در مباحث معرفت‌شناسی رابطه اراده با معرفت است. پاسخ به این پرسش که آیا معرفت امری ارادی است یا فعلی غیر‌ارادی و به قول متکلمین اضطراری، از مباحث قدیمی علم کلام و فلسفه است. متکلمین در موضوع ایمان و این‌که حقیقت آن معرفت الله است با این پرسش مواجه شدند که آیا معرفت الله ارادی است یا به‌صورت غیر‌ارادی و اضطراری واقع می‌شود. در‌این‌خصوص نظّام و جاحظ از گروه معتزله نظریه معرف...