مسجد جامع بصره یکی از این مساجد جامعی بوده که از نهادهای سیاسی و فرهنگی جهان اسلام در دو قرن اول هجری محسوب می شود. سؤال اصلی این است که با توجه به حضور موالی و تازه مسلمانان در شهر بصره، مسجد جامع این شهر چه نقش و جایگاهی در توسعه مبانی دینی و فرهنگی اسلام داشت و تأثیر و تأثر آن با مسجد جامع کوفه چگونه بوده است؟ در پاسخ، ضمن نگاهی به تعاریف نظری، ابعاد و جامعیت مسجد در شهرها، به شکل گیری جامع ...

دوره حکومت کریم خان زند، آرامش و استقرار کوتاهی در ایام فترت پس از دولت صفویه محسوب می شود. وی گرایشات شیعی خود را به طور واضح نشان داد اما تلاشی هم در راستای احیای سازمان دینی دوره صفویه نکرد. در این دوره تا حدود زیادی اوضاع علمای شیعه بهبود یافت، شعائر و اماکن مذهبی مورد توجه و احترام زیادی قرار گرفتند. علمای شیعه با این که از موقعیت برتری نسبت به دوره افشاریه برخوردار شدند، باز هم فاقد قدرت ...

با آنکه نام شیراز به عنوان یکی از شهرهای مهم ایران از سده‌های گذشته در بسیاری از متون تاریخی و ادبی مختلف آمده است، اما تا پیش از ظهور شیخ اجل سعدی، ترجیح چندانی بر سایر شهرهای ایران ندارد و همانند شهرهایی چون تبریز و طوس و یزد و اصفهان و بخاراست. اما از زمانی که سعدی در قرن هفتم به قدم از شیراز می‌رود و به سر بازمی‌گردد و خاک شیراز و آب رکن‌آباد دست از دامنش برنمی‌دارند و خوشی و تفرّج نوروز شیر...

پایتخت به عنوان مرکز سیاسی، اداری، اقتصادی و گاه فرهنگی و اجتماعی ، مهمترین رکن در جغرافیای سیاسی و اداری هر حکومت به شمار می رود. هر سلسلۀ حکومتی جایی را بنا به عواملی به عنوان پایتخت انتخاب می کند و حتی جابه جایی پایتخت در سرزمینی چون ایران همواره از مسائل مهم به شمار می آمده است. از آنجا که پایتخت می تواند نشان دهندۀ شأن، عظمت و اقتدار حکومتی باشد، مکان گزینی آن باید براساس الگویی تعریف شده ...

مساجد در طول تاریخ از شاخص ترین نمونه های معماری اسلامی بوده اند؛ آن ها نشانه هایی شهری هستند که به عنوان مِفصل، نقشی اساسی در ارتباطات میان عناصر شهری بازی می کنند. نگاه به اجزای تشکیل دهنده و فضاسازی مساجد و بررسی عوامل شکل گیری ساختاری، جایگاه هر فضا و نقشی که در ارتباط با دیگر فضاها دارد، رهیافتی برای دستیابی به تأثیر حکمت معماری اسلامی در شکل دهی شاکلۀ بنای مساجد فراهم خواهد آورد. از این جه...

در دو دهه اخیر، حفاظت از منظر ­شهری ­تاریخی در مقابل توسعه ساخت ­و­ سازهای بلند مرتبه به عنوان یکی از مهم­ترین موضوعات در حوزه نگهداری از میراث جهانی و ملی شهر­هایی با سابقه تاریخی مطرح شده ­است. منظر ورودی شهر شیراز از سوی دروازه قرآن یکی از ارزشمند­ترین مناظر این شهر به حساب می­آید، که نه­تنها از برنامه حفاظتی ویژه­ای برخوردار نمی­باشد، بلکه با اجرای طرح­های مصوب موجود مورد تهدید جدی قرار­ خو...

تاریخ علم و صنعت و هنر و اساساً هویت فرهنگی و دینی هر کشور نهفته در آرامستانهای آن کشور است و مجموعه دارالسلام (دارالسلم) با سبقه تاریخی بیش از هزار سال که طی سالیان متمادی، این پهنه مدفن صدها تن از علما، عرفا، مشاهیر، هنرمندان و دانشمندان بزرگ در صور مختلف بوده است، می تواند بی تردید سند هویت شیراز باشد که متأسفانه در گذر زمان همچنان رو به نابودی است و دیری نخواهد پائید که نابودی مطلق گراید. آر...

اهمیت سنگ­نوشته­ها از این جهت که جزء منابع دست­اولی هستند که به رخدادهای تاریخی اشاره دارند، بر کسی پوشیده نیست. هدف نوشتار حاضر معرفی سنگ­نوشته­های شاهوگت است که در نزدیکی روستای تابَک­تَل از توابع دهستان چاهان در حوالی نیک­شهر کشف شده­اند. این سنگ­نوشته­ها به وقایعی اشاره دارند که در اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هـ.ق. از دوران پر تلاطم تاریخ ایران، در صفحات جنوبی رخ داده است و آنها را می­توا...

یکی از عناصر ارزشمندی که از صدر اسلام در مساجد کاربرد داشته و نیز از ضروریات مساجد محسوب می شده، منبر بودهاست. روشن است که این دست ساخته به نحوی در ترویج و گسترش دین نیز مؤثر واقع شده است. بخش عمده ای از تحقیقاتانجام شده در باب منبرها، پیرامون تاریخ ساخت آن بوده و کمتر مباحثی به ویژگی های زیبای یشناختی و نقوش به کار رفته درآن پرداخته اند. منبر مشکول مربوط به دوره سلجوقی و منبر مسجد جامع نایین ا...

مکان و موقعیت استقرار مساجد جامع در شهر و چگونگی ارتباط و همجواری آن­ها با سایر فضاهای مهم شهری مانند دارالاماره، بازار و آرک و همچنین نحوة قرارگیری کف مسجد نسبت به محوطة پیرامون آن، موضوع این پژوهش است. اهمیت این موضوع در این است که اغلب به­نظر می‌رسد رابطة مسجد جامع با سایر فضاهای شهری در شهرهای اسلامی همانند و یکسان بوده است؛ درحالی‌که چنین نیست. هدف از این تحقیق، بررسی موقعیت مسجد جامع در ش...