چکیده محمدبن تومرت(سده6هـ) به عنوان فقیه با اقامت در مساجد، تربیت مریدان و سهل انگار خواندن مرابطان در اجرای شریعت، به عنوان رهبر مخالفان مطرح شد. وی با تکیه بر ویژگی های شخصی خود، که برخاسته از رهبری کاریزماتیک او بود، سبب تغییر ارزش های پیروان و همسویی با خود گردید. ابن تومرت سپس با نمادسازی، اعمال شبه معجزه، طرح نسب علوی و عصمت، زمینه اعلام مهدویت و تداعی اسطوره جامعه مغرب را فراهم ساخت و مو...

موضوع این مقاله حضور زنان در حکایت های مثنوی است که از منظر جامعه شناسی ادبیات و در دو بخش بررسی شده است. نخست، بازتاب مسائل اجتماعی ـ فرهنگی در مثنوی و دوم، تأثیر مثنوی و تفکر مولوی در جایگاه زن. در تبیین این مسئله سه عامل تأثیرگذارِ شامل ساختار اجتماعی، سنت ِفرهنگی جامعه، و شخصیت خالق اثر در شکل گیری حکایت های مثنوی بررسی شد تا به دو پرسش پاسخ داده شود: ۱. آیا زن در مثنوی شخصیتی نمادین است یا م...

مکان های روستایی همانند دیگر مکان های جغرافیایی فضاهایی به شدت جنسیتی هستند و تمامی رفتارها و عملکردها بازتابی از نگرش ها، عقاید و دیدگاه های در خصوص جایگاه و نقش ها و وظایف دو جنس است. پژوهش حاضر با تکیه بر تحلیل جنسیتی به دنبال شناخت تأثیر فضاهای جغرافیایی حاکم بر روستاها بر نوع نگرش به کار زنان و مشارکت آنان است. روش به کار رفته در تحقیق، پیمایشی ـ توصیفی است و داده ها از طریق پرسشنامة محقق ...

کتاب طبقات الصّوفیه مجموعه ای از سخنانِ مجالس درس خواجه عبدالله انصاری، صوفی نام آشنای اواخر قرن چهارم و قرن پنجم هجری است که یکی یا بیش ازیکی از مریدان آن ها را می نوشته و بعدها به صورت کتاب عرضه کرده است. خواجه عبدالله، پیرو مذهب حنبلی و حامی طریقت عرفانی است. ذکر سفرهای او به نیشابور، سمرقند، مکّه و تبعیدهایی که با توطئ? بعضی مخالفان و دشمنان او انجام می شد و معرفی اساتید و دانش آموختگان مکتب...

موضوع این نوشتار بررسی ده مجلس اسفزاری است. این اثر از نثرهای خطابی و تعلیمی فارسی از قرن نهم هجری است. کتاب در ده بخش و به شیوة مجلس‌گویان و به‌صورت شفاهی بیان شده است. مریدان و علاقه‌مندان، آن را برپایة سخنان اسفزاری نوشته‌اند یا به‌اصطلاح املا کرده‌اند. نویسنده در این مقاله می‌کوشد تا این نسخة خطی ارزشمند دورة تیموری را با روش توصیف و تحلیل محتوا معرفی و از زاویة مجلس‌گویی، متن و ساختار این ...

نظریة ذره حاصل تحقیقات فیلسوفان یونان باستان است و محققانی چون لوکیپوس و دموکریتوس آن را پرورده اند.این نوشتار به تحلیل یکی از اندیشه های محوری عطّار؛ یعنی تاّمل در ذرّات و اسرار آن و مقایسة ذّره با نظریّات فیلسوفان یونان باستان و دانشمندان پرداخته و سپس آن را با ایدة فلسفی عرفانی عالم کبیر در عالم صغیر تحلیل نموده است. این مقاله در نظر دارد تا ضمن بازخوانی ذره در شعر عطار، از منظر ارتباط آن با آموز...

ولدنامه اثری است در قالب مثنوی که در بحر خفیف سروده شده است. این کتاب در تفسیر دقایق و معانی عرفانی و اخلاقی و شرح اخبار و احادیث و تفسیر آیات قرآن همراه با ذکر امثال و بیّنات، حکم و کنایات، نوادر لغات و ترکیبات و اعلام احوال مولانا جلال‌الدین، برهان‌الدین محقق، شمس تبریزی، صلاح‌الدین زرکوب و دیگران است که تصویری درست از زندگی جسمانی و روحانی مولانا و حالات و مقامات مریدان و مصاحبان او را منعکس ...

  چکیده: نوشتار حاضر به بررسی احوال سه صوفی همنام یعنی کمال‌الدین حسین‌بن‌حسن خوارزمی، کمال‌الدین حسین‌بن‌شهاب­الدین خوارزمی و تاج­الدین حسین خوارزمی تبادکانی که احوال آن­ها در منابع خلط شده، می­پردازد. اصلی­ترین مسئلۀ این مقاله بررسی قطبیت سلسلۀ کبرویه پس از حاجی محمد خبوشانی، براثر اختلاط احوال دو صوفی به نام کمال­الدین حسین خوارزمی و تاج‌الدین حسین تبادکانی است، که اولی قطب سلسله حسینیه...

میرسیدعلی همدانی، عارف، صوفی، عالم و شاعر ایرانی قرن هشتم هجری قمری و از مبلغان عمدة دین مبین اسلام در آسیای مرکزی است که در ترویج تصوف در این ناحیه نقشی برجسته داشته است. در این مقاله که با هدف تبیین نقش سیدعلی همدانی در ترویج تصوف در آسیای مرکزی به نگارش درآمده، ابتدا تاریخچۀ پیدایش تصوف به‌اختصار بازگو شده است. گرایش به تصوف در ماوراء‌النهر و شکل‌گیری سلسله‌های صوفیانه در این منطقه بررسی و م...

یکی از بزرگانی که از قدم مبارک او دیار ختلان عزیز عالمیان شده است، میرسیدعلی‌بن شهاب‌الدین‌بن محمد همدانی (1314-1386م) است که در شهر همدان چشم به جهان گشود. این علامه و عارف بزرگ طبق منابع تاریخی با واسطۀ مادرش با هفده و با واسطۀ پدرش، شهاب‌الدین، با شانزده واسطه به علی مرتضی و پیامبر اسلام، محمد (ص)، می‌پیوندد. طبق معلومات روضه‌الجنان و جنت‌الجنان حافظ کربلایی، علی همدانی بعد از انجام...