چکیده بسیاری از قوانین اصولی، قواعد فقهی و احکام شرعی به ظاهر آیات و روایات مستند هستند و یکی از شایسته‏ترین مراجع تشخیص ظواهر، عرف است. بررسی متون فقهی نشان می‌دهد که علمای اهل سنت از پدیده‌ی عرف با واژه‌های عرف و عادت نام برده‌اند و تا دو قرن اخیر کاربرد این واژگان در متون فقهی و اصولی شیعه نیز معمول بوده است. در دو قرن اخیر، ادبیات فقه شیعه به ایجاد واژگان جدیدی برای این پدیده روی آورده است...

 بینامتنیت (intertextuality) از جمله گرایش‌های نقد جدید می‌باشد که به ارتباط و تعامل بین متون می‌پردازد؛ بر اساس این نظریه، هیچ متنی خودبسنده نیست و آثار ادبی در تعامل با یکدیگر می‌باشند. بر طبق این نظریه، متون و گویندگان آن‌ها متأثر از یکدیگر بوده و آگاهانه و یا ناخودآگاه از سرچشمه‌های ادبی و فکری یکدیگر بهره جسته‌اند. این نظریه در حوزه‌ی ادبیات ملل بازتاب و کارکردی غیرقابل انکار دارد؛ چرا که ...

چکیده مسأله حدوث و قدم عالم از زمان های دیرین افکار اندیشمندان را به خود جلب کرده است. در متون دینی نیز، عالم (همه مخلوقات) به صفت «حدوث» معرفی گردیده و «قِدَم» منحصراً برای حق تعالی اثبات شده است. دانشمندان در تفسیر آیات و روایات دالّ بر حدوث عالم، نظرهای متفاوتی ارائه نموده و از هماهنگی دیدگاه خود با متن دینی دفاع کرده اند. از دیدگاه های مهم در این زمینه، نظریّه کلامی علامه حلّی، دیدگاه حدوث دهری ...

بحار الانوار مهم‌ترین و مفصل‌ترین تألیف علامه مجلسی و از مهم‌ترین و گسترده‌ترین جوامع حدیثی شیعه است. تعلیقات علامه طباطبایی که نمایندة تفکر فلسفی حکمت متعالیه در دورة معاصر است، به‌طور عمده مشتمل بر نقد دیدگاه‌های علامه مجلسی است. بررسی تحقیقی و تفصیلی‌تر این تعلیقه‌ها، ضمن آنکه تلاشی در جهت تقویت و احیای سنت تعلیقه‌نویسی و نگاه انتقادی به میراث گذشته محسوب می‌شود، می‌تواند گامی مؤثر در شناسای...

یکی از راه¬های بسیار موثر نشر معرفت، فرهنگ و اخلاق والای انسانی، دعا و متون دعایی است. دعا به آن اندازه و با آن کیفیت بسیار متعالی که در اسلام مطرح شده و ابزار حرکت "تعلیم و تربیت" قرار گرفته در ادیان و مکاتب دیگر مطرح نشده است؛ از آنجا که این همه حقایق و معارف تربیتی و علوم عالی الهی و تعالیم متعالی انسانی در جای دیگری جز اسلام وجود نداشته است و ندارد پس می‎توان "مکتب دعا" را، یک حرکت تربیتی م...

در جهان امروز، تلاش‌های زیادی انجام گرفته و می‌گیرد تا دین و نگاه دینی از علم و سیاست رخت بربندد و حداکثر به یک امر شخصی بدل گردد. با چنین دیدگاهی ده‌ها سال است که ظرفیت‌های فوق‌العاده ادیان مغفول مانده یا به بیان دقیق‌تر پنهان نگه داشته شده است؛ اما در چند سال اخیر در غرب شاخۀ جدیدی از الهیات با نام اکوتیولوژی به دانش محیط‌زیست معرفی شده است. دیدگاه اکوتیولوژیکی با دوری از مادی گرایی، از جمله ...

آیا استعاذه آثار روانشناختی نیز دارد؟ بخش مهمی از این نوشته به بررسی اثرات استعاذه بر جان و روان انسان اختصاص دارد و یافتن و گردآوری این آثار و نیز تحلیل چگونگی اثر گذاری استعاذه در پرتو متون دینی اعم از قرآن و حدیث، تعهد این پایان نامه است. در بررسی متون مرتبط که در قرآن و برخی تفاسیر و نیز متون روایی شیعه و اهل سنت صورت گرفت، به دو دسته آثار روانی ایجابی و سلبی دست یافتیم. آثار ایجابی شامل سه...

بازتفسیر مفاهیم دینی و تأثیر آن بر شکل گیری انقلاب اسلامی ایران چکیده بدون تردید، انقلاب ایران در پایان دوران گذار از تجربه های پیشین جهانی و آغاز تجربه های جدید در مناسبات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی انسان قرار دارد. بارزترین شاخص این تجربۀ جدید، بازگشت به باور های دینی و تأکید بر معنویت و معنابخشی روابط انسانی فارغ از پذیره معمول جهانی است و این همان بنیان فکری انقلاب ایران به شمار می رود که قاد...

مرگ‌اندیشی، در جریان اصلی روان‌شناسی و روان‌پزشکی، عموماً نشانه برخی اختلال‌های روانی، چون افسردگیِ عمده دانسته می‌شود. بسیاری از نظریه‌پردازانِ شاخص این دو رشته، نه تنها آن را نشانه بعضی اختلال‌ها می‌شمارند، هیچ قسمی از آن را نیز در فرایند درمان تجویز نمی‌کنند. از سوی دیگر، ائمه شیعه به‌شدت مرگ‌اندیش بوده‌اند و متون دینی پُر است از تجویز مرگ‌اندیشی به‌ عنوان یکی از مؤلفه‌های قدرتمند تربیتی و سلامت...

       شاعران معاصر به منظور ژرفا بخشیدن دیدگاه‌های شاعرانه خویش و تأثیر گذاشتن شعر بر مخاطب به‌ گونه‌های متفاوتی از متون سنتی بهره برده‌اند؛ متونی که به حوزه سنّت دینی، ادبی، اسطوره‌ای و فولکولوریک وابسته است و با کارکردی تأثیرگذار، میراث گذشتگان را با ساختی تازه در اختیار امروزیان قرار می‌دهد. این منابع و خاستگاه‌ها که «میراث متنی» نامیده شده‌اند؛ پشتوانه فرهنگی یک شاعر و بستر مناسبی برای بارو...