در قرن اخیر تفسیر علمی قرآن، مورد توجه بسیاری از مفسران و دانشمندان علوم تجربی قرارگرفته است و مطالب علمی به رشته تحریر درآمده است؛ اما در مورد مباحث تخصصی مرتبط با زمین کمتر پژوهشی نگاشته شده است. این پژوهش که به روش کتابخانه ای انجام شده است، ضمن تأکید بر جنبه هدایت گری قرآن، به موضوع «بررسی علمی قرآن: بُعد زمین شناختی» پرداخته است. در این راستا اظهارات مفسران و صاحب نظران علوم قرآنی، و نیز ز...

این مقاله به تحلیل و بررسی اندیشۀ اصولی صاحب مدارک (ره) در باب حجیت استصحاب یا عدم آن می‌پردازد. اگرچه از صاحب مدارک (ره) هیچ اثر اصولی در دست نیست تا بر اساس آن بتوان در ارتباط با دیدگاه وی در این مسئله اظهارنظر کرد، لکن بسیاری از فقها و اصولیون بعد از وی، مستند به برخی از عبارات ایشان در کتاب مدارک الاحکام، وی را از زمرة منکران حجیت استصحاب تلقی کرده و قول به عدم حجیت مطلق استصحاب را به ایشان...

خداوند بزرگ به مقتضای ربوبیت خود، برای تربیت بشر و رساندن او به کمال شایسته ی خویش، سلسله ای از عبادات و وظایف اخلاقی معین فرموده است، تا آدمی در سایه ی عمل به آن ها به کمالی که برای آن آفریده شده است برسد و از لذایذ روحی و معنوی حاصل از این برنامه های تربیتی الهی، در دنیا و آخرت بهره مند گردد. تا مادامی که آدمی در این سیر تکاملی به پیش نرود، نیروهای معنوی و قوای روحانی او همچنان در مرحله ی است...

یکی از مباحث مهم در عرصۀ فقه و تفسیر قرآن کریم، موضوع آزادی دین در اسلام است که به عرصة سیاسی نیز کشیده شده و بحث در مورد تعارض صوری آیات سیف و نفی اکراه مثار بحث و جدال میان محققان شده است. بین آیات سیف و نفی اکراه یکی از چهار رابطة مفروض زیر برقرار می‌شود: 1. آیات سیف ناسخ آیات نفی اکراهند. 2. عکس حالت اول. 3. آیات سیف مخصص عموم آیات نفی اکراهند. 4. آیات سیف ناظر بر اکراه ظاهری و آیات نفی اکر...

بررسی حکمت اختلاف فعلی در آیات متشابه یکی از مباحث علوم قرآنی است که در آثار علمی و تفسیری امامیه کمتر بدان توجه شده است. با توجه به اینکه انواع مختلفی از تفاوت در اسلوب در آیات متشابه یافت می شود، در نوشتار حاضر فقط تفاوت آیات متشابه از نوع اختلاف فعلی بررسی شده است که در یازده مجموعه خلاصه می شود، و مقصود آن دسته از آیاتی است که بیشتر تعابیر آیات، همسان و فقط قالب فعلی آنها متفاوت است. برخی ب...

هر حکم و دستوری که در قرآن آمده است، فلسفه ویژه ای دارد که از دیرباز اندیشه مفسّران و فقهای اسلامی را به خود جلب کرده است. در مقاله حاضر، نخست واژه ها و اصطلاحات »فلسفه«، »غرض«،»غایت«، »فلسفه حکم»، »علّت حکم« بازشناسی شده و با اشاره ای به پیشینه شناخت فلسفه احکام؛ آراء مخالفان تحقیق در فلسفه احکام مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. توجه به فلسفه احکام در تفاسیر، پیشینه طرح فلسفه احکام در فقه، کاربر...

مطالعه ی مباحث تشخیصی در مدل های مختلف رگرسیونی دارای سابقه ی طولانی است. گاهی مجموعه ی کوچکی از داده ها اثرات نامتناسبی را بر روی نتایج حاصل از آنالیز رگرسیونی اعمال می کنند. به طوری که برآورد پارامترها یا مقادیر پیش بینی شده بیشتر تحت نفوذ این مشاهدات قرار می گیرند. شناسایی چنین مشاهداتی از طریق روش ها و معیارهایی که مبتنی بر آنالیز تأثیر است امکان‏پذیر بوده که در مقوله ی مباحث تشخیصی تجلی پی...

در طی قرون گذشته سوخت های فسیلی به فرآیند صنعتی شدن و رشد اقتصادی ملت ها کمک شایانی کرده است اما پر واضح است که این نوع سوخت ها نمی توانند یک اقتصاد جهانی پایدار برقرار سازند. تا زمانی که نفت، گاز طبیعی و زغال سنگ روش های اصلی برای تأمین انرژی امروز محسوب شوند این منابع جواب گوی نیاز های آینده نخواهند بود. بنابراین بهترین روش برای حل مشکل انرژی، جلوگیری از  تغییرات آب و هوایی و کاهش انتشار دی ا...

مسئله شناسی، از اولین، بایسته ترین و ضروری ترین نیازهای پژوهشی به شمار می آید. این مهم دربارۀ مسائل دینی و به ویژه قرآنی از اولویتی دو چندان برخوردار است. از طرفی، مسئله شناسی نیز همانند بسیاری دیگر از علوم و تحقیقات بشری زمان مند و حتی مکان مند است، پس بر پژوهشگران لازم است تا مسائل و مشکلات هر عصری را شناسایی کرده و تحقیقات خود را متوجه و معطوف مسائل موجود و ارائه راه حل ها کنند. یکی از مسائل...

بخش زیادی از قرآن روایت داستان امّت‌های پیشین و انبیاء الهی است. جایگاه و نقش این داستان‌ها به‌عنوان یک منبع فقهی از جمله مباحث نظری آیات احکام است. ‌از آنجایی‌که زبان داستان زبان اخبار است این پرسش در بین فقیهان و مفسّران همواره مطرح بوده است که آیا آیات قصص می‌تواند مفهوم انشایی داشته باشد؟ آیا می‌توان از قصص قرآن احکام فقهی را استنباط کرد؟ در بخش اول این مقاله روایاتی ذکر کرده‌ایم که در آنها ا...