آقانجفی از جمله صاحب نظرانی است که در مورد یکی از مهم ترین مسائل فلسفی و عرفانی یعنی مسئله جایگاه انسان در هستی و ارتباط او با خدا سخن گفته است و از آنجا که به پیروی از افلاطون و ملاصدرا، معتقد به اصالت وحدت و تشکیک وجود است، انسان را موصوف به صفات الهی می شناسد (الا در مورد صفات عزت و تکبر که خاص خداوند است) و وصول حق را کمال مطلوب انسان و سعادت و کمال را غیرقابل انفکاک می داند. انسان در نزد ا...

صدرالمتالهین شیرازی براساس مبانی هستی­شناختی خود در حکمت متعالیه عشق را مساوق هستی شمرده و آن را برحسب مراتب وجود در تمامی ذرات عالم جاری و ساری دانسته است. او عشق را نحوه­ی وجود آدمی و از نهاده­های الهی در ذات آدمی برمی­شمارد و آن را آکنده از حکمت و مصلحت می­داند. گرچه حکماء و عرفاء پیش از ملاصدرا در باب عشق قلمفرسایی­های فراوان کرده­اند اما وی حکمت متعالیه­ی خود را بر پایه­ی مبانی و اصول متما...

دربارة مسئلۀ «عاملیت- ساختار»، سه دیدگاه کلی وجود دارد: برخی جانب عاملیت را گرفته‌اند؛ برخی جانب ساختار را؛ و برخی دیگر سعی کرده‌اند نظریاتی میانی ارائه کنند. نظریۀ «اصالت جامعه»، که از سوی برخی متفکران مسلمان ارائه شده، راه‌کاری است میانی برای جمع میان عاملیت و ساختار. این نظریه دارای دو صورت‌بندی است. صورت‌بندی اولیۀ آن توسط علّامه طباطبائی و شهید مطهّری مطرح شده است که در تأیید مدعای خود، صرفاً...

مساله معیت خداوند با اشیاء یکی از مسائلی است که در قرآن و متون دینی، مورد تاکید قرار گرفته است و از مهم ترین آموزه های دینی اسلام به شمار می رود. از این رو، این مساله از دیرباز مورد توجه فلاسفه، متکلمان و عرفای اسلامی بوده است؛ به گونه ای که می توان کل تاریخ فلسفه فیلسوفان متاله را با محوریت مساله معیت بازنویسی کرد. فلسفه صدرایی با ادعای جمع بین آرای فلسفی و متون دینی، تفسیری از مساله معیت ارائ...

هر چند تفکرات و نظریات ابن‌خلدون از اصالت و تازگی خاصی برخوردار و حاوی مطالب ابتکاری فراوانی است، اما بدون تردید در پاره‌ای موارد تحت تأثیر پیشینیان قرار دارد و بین آراء او و دانشمندان متقدم مسلمان اشتراکاتی وجود دارد. یکی از متقدمین تأثیرگذار بر ابن‌خلدون، ابن‌اثیر صاحب کتاب الکامل است که در اثرش بارقه‌هایی از تفکر تاریخی را بدست می‌دهد. ابن‌خلدون هم در تاریخ العبر و هم در مقدمه از ابن‌اثیر تأ...

ملاصدرا بر مبنای اصالت وجود معتقد است که هر امری؛ اعم از ذهنی یا عینی به اندازه‌ برخورداریش از وجود، حقیقی است ولی عدم لاشیء و بطلان محض است. گرچه موضوع فلسفه وجود است و تنها چیزی است که می‌توان مصداق حقیقی برایش در نظر گرفت اما توجه به وجود مستلزم توجه به عدم و نقش آن است.تحلیل نقش عدم در پیدایش کثرت، شناخت کثرات و تمایزات موجودات، که همه به شناخت عدم، معانی و مصادیق آن برمی‌گردد. ملاصدرا برای...

حکمت متعالیه که بنای رفیع آن توسط ملاصدرا بنا نهاده شده به عنوان قله فلسفه و حکمت اسلامی از جایگاه و منزلت رفیعی برخوردار است. ولیکن برخلاف این رفعت، همچنان شکست و گسستی میان مبانی آن با دیگر رشته های علوم انسانی، بالاخص رشته هایی که بخشی از بن مایه های معرفتیشان را وامدار فلسفه می باشند، وجود دارد. لذا ما در این پایان نامه که مبتنی بر طرح تحقیق کیفی است و تبیین و استنتاج دلالتهای تربیتی را هدف...

در این مقاله فرایند شکل‌گیری معنای واژه «اصالت» و سیر تحول آن در زبان‌های باستانی بررسی شده است. فرضیه مقاله این است که معنای واژه مذکور به صورت ریشه‌داری در فرهنگ‌های مختلف به ویژه در زبان‌های باستانی به همان معنای متداول در فلسفه اسلامی (حکمت متعالیه صدرایی) یعنی هستی و وجود به کار رفته است. رویکرد غالب این بررسی‌ها استعمال واژه مذکور در زبان یونانی است، زیرا محتوای معنای فلسفی این واژه در زب...