«اوسیا» برگرفته از «ایمی» (وجود داشتن)، مفهومی اساسی در هستی شناسی ارسطو است. امّا به رغم این اهمّیّت، نصّ آثار ارسطو در این باره یکدست و همگون نیست و افزون بر آن، گزینه هایی که اغلب مترجمان در ترجمه آن برگزیده یا ساخته اند، در معرض اشکال و ایراد است. در زبان لاتین نخستین مترجمان essentia را برگزیدند که به لحاظ دلالت بر «وجود» وافی به مقصود بود ولی دیری نپایید که این گزینه به سود substantia منسوخ ش...

گرچه روش تحقیق فلسفی و پژوهش علمی سابقه طولانی در تفکر بشر دارد، به طوری که اندیشه های ارسطو در تدوین منطق صوری را می توان نخستین تلاش برجسته در منضبط ساختن تفکر و تدوین نظام های مختلف استدلال بشمار آورد ، ولی یافتن روش درست و کار آمد در پژوهش های فلسفی و علمی در دوران جدید و پس از تحولات عصر رنسانس اهمیت ویژه ای پیدا کرد. از اواخر دوران قرون وسطی زمزمه هایی در نقد روش غالب اندیشه فلسفی- که ع...

ارسطو به دانش‌های متعددی پرداخته و آن‌ها را طبقه‌بندی کرده است. اگرچه موضوع و روش این دانش‌ها متفاوت است، بااین‌وجود، در سراسر آن‌ها به تعدادی نظریات و آموزه‌های فراگیر برخورد می‌کنیم. برخی از محوری‌ترین آموزه‌های ارسطویی عبارت‌اند از: ماهیت، حمل‌پذیرها، مقولات، تعریف، استدلال، رئالیسم، طبع‌گرایی و... . این آموزه‌های بنیادین چونان یک شاکله‌ی ذهنی، همواره در هر پژوهش علمی حضور دارند و همین سبب ش...

بررسی تاریخ فلسفه نشان می‌دهد که طرح مباحثی همچون خودآگاهی، آگاهی و خودشناسی تا همین اوایل عصر مدرن، تا بدین پایه اهمیت نیافته بود. برای فیلسوفان قرون وسطا – به ویژه پیروان سنت ارسطویی – ماهیت خودآگاهی تنها در روان‌شناسی و شناخت‌شناسی نقش دارد و این خود، پیامد طبیعی تعریف ارسطو از عقل به عنوان یک توانایی صرف است. ابن‌سینا نام‌آورترین استثنا در سنت اسلامی قرون وسطاست که تمثیل معروفش با عنوان «ان...

الگوی علم‌شناسی موضوع ‌محور ارسطویی- سینوی، فلسفۀ اولی را بحث از عوارض ذاتی «موجود بما هو موجود» دانسته و دو حوزۀ امور عامه و الهیات بالمعنی الأخص را ذیل آن علم واحد دسته‌بندی می­کرد. با پیشرفت تاریخی علم کلام و غلبه‌ یافتن رویکرد فلسفی در آن، مباحث دو حوزۀ مذکور از یکدیگر تفکیک شده و با لحاظ‌کردن آن­ها به عنوان دو علم مستقل، به تدریج الگوهای متنوعی، یکی پس از دیگری و هریک با نقد الگوی پیشین، ب...

اخلاق فضیلت ارسطویی اخلاقی غایتگرا بود، بدین معنی که هدف از کسب فضایل اخلاقی را دستیابی انسان به سعادت یا اودایمونیا می­دانست. بهترین تعبیری که از اودایمونیا صورت پذیرفته است شکوفندگی انسانی است که محور اصلی اخلاق ارسطو و نیز فیلسوفان معاصر قائل به اخلاق فضیلت را شکل می­دهد. تحلیل ارسطو از شکوفندگی انسانی که در بافتی زیست­محور صورت می­گیرد، مبتنی بر مفهوم ارگون یا کارکرد است. از این حیث ارسطو د...

بررسی نظام معرفتشناسی شهابالدین سهروردی (549-587ق) به عنوان مؤسس دومین حوزه اندیشه فلسفی در تاریخ فلسفه اسلامی، اهمیت ویژهای دارد. معرفتشناسی او با بررسی تعارضهای منطقی در نظام فلسفی مشاء صورت میگیرد. نظریه سهروردی در باب علم شامل دو جزء است: نخست، جزء سنتزدایی است که سهروردی در آن، به نظریههای مختلف علم، مخصوصاً علم به واسطه تعریف، ادراک حسی، مفاهیم اولی یا مقدم بر تجربه انتقاد میکند. او ابتدا ...

رهیافت منطق‌دانان مسلمان در باب تحلیل نسبت، قواعد مربوط به آن و نیز کاربرد نسبت‌ها در یک سطح نبوده است. آنان نسبت بین دو مفهوم (مفهوماً و مصداقاً) را به نحو مدون مورد بحث قرار داده‌اند، اما در بحث از قواعد و خواص استنتاجی مربوط به نسبت به‌طور پراکنده سخن گفته‌اند، به گونه‌ای ‌که به تمایز خواص مختلف نسبت توجه نداشته‌اند. ازاین‌رو منطق‌دانان در تبیین و تحلیل منطق ارسطویی دچار ناسازگاری بنیادین شده ...

مفاهیم و مجموعه‌ها در منطق ارسطویی دارای دو عضو صفر و یک است که در اصطلاح به آن منطق دو ارزشی می‌گویند. امّا بر اساس منطق فازی همان مفاهیم به مجموعه‌ای با بی‌نهایت عضو که دارای مقادیری از صفر تا یک هستند، تبدیل می‌شود؛ در واقع، این منطق به‌جای پرداختن به صفر و یک، از صفر تا یک را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد و لذا آن‌چه در فاصله‌ی پرداختنِ صفر تا یک نمود می‌یابد، وجود و حضور مرزهای خاکستری، هم‌...

این مقاله به بررسی فیلمنامه آژانس شیشه‌ای، ناخدا خورشید و جدایی نادر از سیمین می‌پردازد تا مشخص کند آیا اثری سینمایی که ساختار و شاکله خود را از آثار غربی وام گرفته بازتاب دهنده مولفه‌های هویت ملی در محتوی خود هستند یا خیر؟ این فیلم‌ها از این جهت انتخاب شده-اند که نه تنها الگوی داستان‌گویی فیلم‌های آمریکایی را پیش گرفته و ساختار دراماتیک‌شان بر مبنای درام ارسطویی ساخته شده‌اند بلکه از آثار شاخص...