سابقه بحث «نحوه پیدایش عالم» به یونان باستان برمی گردد. این بحث بعدها تحت عنوان «حدوث و قِدَم»به عنوان یکی از مباحث و مسائل فلسفه و کلام اسلامى مطرح شد. فلاسفه ، عمدتا طرفدار نظریه قدم زمانی عالم بودند. اما در قرون متاخر با پیدایش حکمت متعالیه، نظریه ارسطویی «قدم عالم» نفی شد و با استفاده از تئوری حرکت جوهری قالب جدیدی از حدوث زمانی عالم» به نام «حدوث تجددی» ارائه شد. این مقاله درصدد است تا به رو...

نفس ناطقة انسانی از اسرارآمیزترین موجودات جهان هستی است که کانون توجه بسیاری از اندیشمندان، از جمله فیلسوفان مسلمان بوده است. فلاسفة اسلامی تلاش کرده‌اند پرده از معمای رازگونة هستی و چیستی آن بردارند. پژوهش حاضر می‌کوشد با روش تحلیلی همراه با نقد و بررسی، به این پرسش‌ها پاسخ گوید که آیا نفوس ناطقة انسانی قبل از تعلق به بدن در عالم یا عوالمی موجود بوده‌اند؟ و چگونه به عالم طبیعت نازل شده‌اند؟ اف...

محمود بن مسعود بن مصلح فارسی کازرونی اشعری شافعی، مشهور به قطب الدین شیرازی، که در قرن هفتم و در اوج تسلط قوم مغول بر ایران زندگی می کرد، از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی و صدرالدین قونوی است. اندیشه های سیاسی وی در مورد انسان مدنی و سیاسی و چیستی سیاست و منشأ و مراتب آن و نیز در مورد انواع جوامع سیاسی و طراحی و ترسیم یک نظام سیاسی مطلوب و دولت و عوامل ثبات و پایداری آن حائز اهمیت است. قطب الدین...

در تعریف لغوی واژه­ی هورقلیا اگرچه آرای متنوّعی در باب یونانی، سریانی و عبری بودن آن وجود دارد، می­توان دقیق‌ترین تعریف را «خورکلپا» به معنای جسم خورشیدی دانست که ریشه در فرهنگ و زبان ایران باستان دارد. در جهان‌شناسی حکمت اشراق، عالم هورقلیا را می­توان با عالم صور معلقه، اشباح مجردّه، عالم مثال و عالم خیال منفصل یکی دانست. ضمن آن­که در مکتب شیخیه، با توجه به رویکرد کلامی آن مکتب، عالم ملکوت نیز م...

مقالۀ حاضر نحوۀ نگرش دو متفکر اسلام و مسیحیت یعنی توماس آکوئینی و ملاصدرای شیرازی را نسبت به مسئلۀ حدوث و قدم عالم بررسی می‌کند. توماس آکوئینی با دو اندیشۀ متفاوت روبروست: یکی قدم عالم که مبتنی بر نظریۀ ارسطو و پیروان اوست؛ و دیگری حدوث زمانی عالم که برگرفته از متون مقدس مسیحی است. وی دلایل مطرح شده بر اثبات قدم زمانی عالم را قانع‌کننده نمی‌داند و مورد نقد قرار می‌دهد. آکوئینی اگرچه حدوث زمانی ...

باژگونگی امور عالمْ اصلی است که مبنای بسیاری از قصّه ها و اندیشه های مثنوی بر آن گذاشته شده است و بررسی آن می تواند یکی از مهم ترین عوامل جذابیّت این اثر را تبیین کند. بر این اساس، در این مقاله نخست گونه هایی از باژگونگی معرّفی می شود؛ مواردی مانند: ترجیح مرگ بر زندگی، دیوانگی بر خردمندی، بلاهت بر هوشیاری، غلامان بر سروران، قهر بر لطف،مطلوب نزدیک بر دور، مدارا بر انتقام،نفی بر اثبات و... . سپس به د...

شیخ مجتبی قزوینی، یکی از متفکران بنیان¬گذار مکتب تفکیک، وجود عوالم متعدد قبل از دنیا را که بر دنیا تقدم زمانی دارند، می¬پذیرد. وی معتقد است هر انسانی قبل از دنیا خلق شده است و در هر عالمی ویژگی¬هایی متناسب با همان عالم داشته است. در عالم ذر انسان¬ها دارای روح و جسم ذری و دارای عقل بوده¬اند و خداوند از آن¬ها بر ربوبیت خود پیمان گرفته است. جسم ذری هر فرد به دنیا منتقل شده و جزء اصلی بدن دنیایی او...

در قرآن کریم آیات بسیاری درباره¬ی فاعلیت خداوند در عالم طبیعت وجود دارد. منظور از فاعلیت خداوند، پدیدآورنده بودن، علت بودن و موثر بودن او نسبت به تمام پدیده های هستی است. آیات پیرامون فاعلیت را به¬طور کلی در این موضوعات می توان دسته بندی کرد که شامل: خالقیت خداوند، رازقیت، جاعلیت، إحیاء و إماته و سایر افعالی است که به او منسوب شده¬اند. قرآن در عین این¬که پدیده¬های طبیعی را به خداوند نسبت می¬دهد...

کتاب از دیدگاه پوپر محصولی از انسان است که بالاستقلال وجود دارد و میتوان از طریق آن پدیدآورنده اش را شناخت. از نظر وی شناخت پدیدآورنده از این طریق"عینی"تر است تا استفاده از مجراهای دیگری چون روانشناسی و رفتارشناسی. در این مقاله سعی شده است که نقطه نظرهای پوپر در باب کتاب مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.