تصور غالب بر این است که کانت بحث زمان را فقط در حسیات استعلائی و در تحلیل استعلائی در بحث شاکله مطرح کرده است، ولی این تصور چندان درست نیست، حقیقت این است که سراسر فلسفه نقادی کانت به خصوص نقد عقل محض، بحث زمان است. در واقع کانت در نقد عقل محض نوعی خاص از مابعدالطبیعه را بنیان می گذارد که می توان آن را مابعدالطبیعه زمان نامید و بدین گونه او موضوع مابعدالطبیعه را از وجود به زمان تغییر می دهد. در...

پژوهش حاضر به مقایسه مبانی نظری جامعه علوی و جامعه مدنی می پردازد. با توجه به این که جامعه ما اکثراً مسلمان و شیعه هستیم، در این میان گروهی از صاحب نظران از الگوی حکومت علوی حمایت کرده اند و عده ای دیگر طرفدار شکل گیری و پیاده کردن مبانی فکری – فلسفی جامعه مدنی غربی بوده اند، که این امر ضرورت و اهمیت مطالعه و مقایسه ی آنها را با یکدیگر می نمایاند و از سویی بررسی وجوه اختلاف جامعه علوی و جامعه مد...

نسبت فلسفه اسلامی با هنر از جمله مهم ترین، بنیادی ترین و، در بُعدی، غامض ترین مسائل جاری حوزه مطالعاتی فلسفه هنر در ایران است. روند رو به رشد مطالعات نظری هنر در بیست سال گذشته، موضوعات بسیار گسترده و جدیدی در عرصه مبانی تئوریک هنر آفرید. غالب این موضوعات محصول آشنایی بخشی از متفکران ایرانی با مباحث گسترده نظری هنر در غرب بود که از ترجمه این متون حاصل می شد. نظام آموزشی مطالعات عالی کشور نمی توا...

در این مقاله ضرورت وجود هدف برای فاعلیّت خدا به سه صورت نفی می شود: اول: غایت برای ذات خدا نه ضرورتی برگرفته از مبانی و قواعد عقلی و فلسفی است. دوم: نه لازمه مکتب و فلسفه ارسطویی است. سوم: نه از آموزه های دینی و نصوص شرعی اعمّ از آیات و روایات قابل استفاده است. لذا هرگونه فرض یا ضرورت هدف برای خدا در خلقت مردود است و اثبات کردیم که خدا در خلقت هیچ گونه غایتی نداشته است، بلکه خالقیت او نسبت به همه...

تفسیر فلسفی ملاصدرا را باید در درون مکتب اصفهان مورد ارزیابی قرار داد. سنخ نقد او در آثارش از روش­های تفسیری رایج تا زمان او نشان می­دهد که وی با ابتناء بر رهیافت فلسفی، آنها را نابسنده می­داند. می­دانیم که کوشش­های پژوهشی صورت گرفته درباره مکتب اصفهان بر محور دستاوردهای عقلی بوده و رویکردهای حدیثی، تفسیری و کلامی آن مورد غفلت واقع شده است. کمتر تحقیقی وجود دارد که شروح حدیثی مانند الرواشح السم...

هرمنوتیک رشته­ای نوظهور در حوزه­ی تفکر مغرب زمین است وپیشینه­ی آن به نهضت اصلاح دینی و عصر روشنگری باز می گردد­. این شاخه در دهه­های اخیر رونق یافته است و در کنار معرفت شناسی، فلسفه ی تحلیلی و زیبایی شناسی، شأن فلسفی ویژه­ای احراز کرده است؛ به گونه­ای که می توان ادعا کرد از دهه­ی هفتم قرن بیستم، هرمنوتیک به وجهه­ی غالب تفکر فلسفی معاصر غربی تبدیل گشته و بر دیگر گرایش­های نظری تفوّق یافته است. تق...

مطالعات تاریخی، در میان شیوه های طبقه بندی اطّلاعات تاریخی، بیش از همه به دوره بندی گرایش دارند. دوره بندی، اطّلاعات تاریخی را در محور زمانی بخش بندی می کند. نوشتۀ حاضر، پیشینه، بنیادهای فکری- فلسفی و کارکردهای دوره بندی را در تاریخ، به طور عام و در تاریخ ادبی، به طور خاص بررسی می کند. دوره بندی، مفهومی دیرپاست و رویکردها و شیوه های آن در گذر زمان دستخوش تحوّلات بسیار بوده است. روایتی که در این نو...