داستان لیلی و مجنون از داستان‌های عاشقانۀ پرآوازه‌ در ادب پارسی و عربی است. نخستین‌بار در ادب فارسی، حکیم نظامی گنجوی این داستان را به نظم درآورد. در مقام جواب‌گویی و تقلید از او، شاعران بسیاری این داستان را منظوم ساخته‌اند. در میان این روایات، منظومۀ نوفل‌نامه یا نوفل و مجنون سرودۀ میرزاشفیع کُلیایی، شاعر کُردزبانِ سدۀ دوازدهم و اوایل سدۀ سیزدهم هجری، روایتی تازه است که ناشناخته مانده است. اهمیت ...

  شعر «طرح » در فارسی و «توقیعه» در عربی یکی از گونه‌های شعر امروز ایران و عرب است که با معنایی ژرف در قالب کلماتی اندک بیان شده است. قالب شعرهای کلاسیک کوتاه فارسی و عربی جای خود را در شعر مدرن به «طرح» و «توقیعه» داده است و از اوایل دهه هفتاد قرن بیستم شاعران فارسی و عربی به آن رسمیت بخشیدند.   تاریخ شعر کوتاه فارسی به شعر کوتاه قدیم و سپس به خسروانی ها و تاریخ شعر کوتاه عربی به توقیعات دوره ...

یکی از انواع ادبی معروف و گسترده در زبان فارسی، ادبیّات غنایی است. دوره­ی کمال اشعار غنایی نیز در زبان فارسی از قرن چهارم آغاز گردیده است. در ادب پارسی در کنار قالب غزل، برای بیان مضامین غنایی و عاشقانه، استفاده از مثنوی های عاشقانه نیز رواج دارد. اصولاً داستان سرایی از انواعی است که بسیار زود در شعر فارسی مورد توجّه قرار گرفته است. عنصری در قرن پنجم چند داستان و از جمله«وامق و عذرا» را به نظم کشی...

اطلاعات و معارف علوم گوناگون هم واره ادبیات فارسی را پربارتر و سرشار از اصطلاحات علمی و حکمی کرده است. از عوامل مهم این پدیده در شعر فارسی درگذشته، بویژه از قرن چهارم هجری قمری به بعد، گسترش علوم عقلی و شاخه های مختلف دانش ها و توسعه دانش گاه ها و مدرسه های علمیه و ظهور دانش مندان برجسته در ایران زمین است. در این راستا بسیاری از جواهرات و احجار کریمه که خواصی گوناگون برای آن ها در نظر گرفته شده...

نوشته­ای که ملاحظه می­فرمایید، بخش سوّم و پایانی مجموعه مقالاتی است که شادروان سید ضیاءالدین سجادی در معرفی ویژگی­های سبکی نظم در قرن ششم نگاشته­اند. این مقاله (بخش پایانی) اختصاص به دو شاعر برجستة دیگر این قرن یعنی افضل الدین بدیل خاقانی شروانی و نیز ظهرالدین فاریابی دارد و نویسندة فقید، ضمن برشمردن ویژگی­های سبکی این دو گویندة بزرگ قرن ششم، نهایتاً به معرفی کلیّاتی درباره سبک شعر فارسی در قرن هف...

هدف این مقاله بررسی نقش انواع قافیه‌ در سیر دگرگونی‌های آوایی و تلفظ واژگان در زبان فارسی است. بدین منظور، به اشعار شاعران فارسی از قرن چهارم تا قرن هشتم و به‌بیانی دورۀ رشد و تکوین زبان فارسی پرداخته شده است. قافیه همواره از ارکان مهم و کلیدی شعر فارسی بوده است. شاعران نیز پیوسته به قافیه اندیشیده‌اند و چنانکه از برخی نقد و نظرها و آثار منتقدان بلاغت پیداست، سرودن شعر با قافیۀ دشوار را نشان مه...