یکی از مباحث عمده مربوط به دین در جهان معاصر، بحث از تجربه دینی و عرفانی و تجربه هنری و کمّ و کیف زبان گزارش آن تجارب بوده است. در اغلب این نوشته ها، به نقاط مشترک و مشابه پرداخته شده و از تفاوتها کمتر سخن به میان آمده است و همین مسأله به این باور دامن زده است که این حالات و تجارب حاصل آنها (در عرصه دین و عرفان و هنر) از یک جنس هستند. در این مقاله، ضمن اشاره به مفاهیم و تعاریف تجربه های دینی و ع...

  حضور حجم گستردۀ توأم با ظرفیت‏های فکری و بلاغی داستان‏های پیامبران در قرآن کریم، مایۀ پذیرش نقش‏های گوناگون از سوی این قصص قرآنی در عرصة شعر فارسی شده‏است. در این‏ میان، گستردگی رخدادهای دورة حیات و تنوّع ابعاد شخصیتی حضرت موسی کلیم‏الله(ع) در قرآن، به‏ویژه تقابل او با نیروهای مخالف در چندین جبهۀ اعتقادی، سیاسی و اقتصادی، سبب شده‌است سرایندگان فارسی‌زبا...

احمد عزیزی از شاعران معاصری است که اشعارش را با بیان دغدغه های زندگی در روزگار امروز همراه کرده است. حوزه­ی‌ تداعی معانی در شعر او متأثر از فضل نمایی‌ها در حوزه‌ی اطلاعات عرفانی ادبی، فلسفی و مذهبی است تا حدی که هنگام آفرینش فضای معنوی و  صور خیال در شعرش، علاوه بر آیات و احادیث و اصطلاحات عرفانی و اسلامی و فلسفی و ادبی، نام شاعران و دانشمندان ایرانی و غربی و کتاب‌هایشان، اسامی گل‌ها و فصل‌ها، ...

بررسی درون مایه های مشترک عرفانی دفتر اول و دوم مثنوی مولوی با دفتردل علامه حسن زاده آملی چکیده : مثنوی یکی از بزرگترین شاهکارهای عرفانی شعر فارسی، به زبان شیوا وقالب تمثیل،عمده ترین مباحث عرفانی و اخلاقی اسلامی را بیان کرده است. از سنایی و عطار و شعرای کلاسیک دیگر الگو گرفته و توانسته الگویی مناسب برای متأخرین خود و منبعی جهت تحقیقات عرفانی باشد. علامه حسن زاده آملی نیز عالم وعارف معاص...

در این پژوهش، ابتدا به تعریف و شناسایی ماهیت تناقض در بلاغت پرداخته شده است. در بلاغت، برخلاف منطق صوری و ارسطویی، اجتماع دو مفهوم متناقض یا متضاد ( نه ضرورتاً تضاد منطقی بلکه هر نوع نسبت ناسازگاری میان دو چیز) ممکن است. ابهام، آشنایی زدایی، دوبعدی بودن و ایجاز از مختصات آن به شمار می رود. سپس، مقوله تناقض در شعر حافظ در سه بخش تحت عنوان عبارت و جملات متناقض (پارادوکس)، معانی و مفاهیم متناقض (دو...

پژوهش­های زیادی دربارۀ آثار سهراب سپهری انجام شده و عرفان در آثار وی از مهمترین موضوعات این پژوهش­ها است؛ از این رو، توجه به مناقشات و اختلاف نظر میان پژوهش­گران دربارۀ نگرش شناختی سپهری بسیار بااهمیت است. با این حال، تاکنون پژوهشی که بر اساس عناصر عرفانی، جنبه­های شناختی و معرفتی آثار وی را روشن کرده باشد، صورت نگرفته است. هدف این مقاله، بررسی سنخ­شناسی شعر سپهری و سنجش آن با مولفه­های عرفانی ...

نظریة ذره حاصل تحقیقات فیلسوفان یونان باستان است و محققانی چون لوکیپوس و دموکریتوس آن را پرورده اند.این نوشتار به تحلیل یکی از اندیشه های محوری عطّار؛ یعنی تاّمل در ذرّات و اسرار آن و مقایسة ذّره با نظریّات فیلسوفان یونان باستان و دانشمندان پرداخته و سپس آن را با ایدة فلسفی عرفانی عالم کبیر در عالم صغیر تحلیل نموده است. این مقاله در نظر دارد تا ضمن بازخوانی ذره در شعر عطار، از منظر ارتباط آن با آموز...

حافظ در بسیاری از اشعار خود به تجربیات رویدادهای شبانه ای اشاره کرده که دربردارنده دستاوردهای عرفانی برای او بوده است و اغلب با کاربرد واژه «دوش» و استفاده از تعابیری نظیر «دوش دیدم که...»، آنها را به تصویر می کشد. این تعبیر با اصطلاح «طوارق» نزد عرفا مناسبت دارد. «طوارق» به معنای آن چه در مناجات شب بر دل عارف و سالک وارد می شود، از جمله اصطلاحات عرفانی است که مفهوم آن در اشعار شاعران عارف پیش ...

نظامی یکی از چهره های برجسته نماد پردازی در ادبیات فارسی است، که شاخص ترین و ارزشمندترین اثرش از نظر کاربرد رمز، بعد از مخزن الأسرار-که یک اثرکاملاً رمزی است-، هفت پیکر می باشد. او توانسته است، داستان های زیبایی را از جوهر خیال و حقیقت برگیرد و در قالب شعر، تندیس های الوان هفت پیکر را جان بخشد. این مسئله نه تنها بیانگر هنرمندی و طبع لطیف و ذوق سرشار این شاعر است، بلکه از بینش عرفانی و جهان شمول ...

چکیده عنصر رمز در ادب فارسی مخصوصا در ادبیات منظوم عرفانی کاربرد فراوان دارد. در واقع رمز، حامل پیامی انتزاعی و روحانی است که در بستر کلمات رایج پنهان است. رمز، اندیشۀ مجرّد عرفانی را عینیّت می‌بخشد و دریافتهای شهودی عارف را از دنیای اسرار‌آمیز عشق، در دایرۀ الفاظ معمول می‌گنجاند. بنابراین نیاز به تأویل و تفسیر دارد. در حوزۀ عرفان، معشوق حقیقی همواره با ویژگی‌های معشوق مجازی همچون زلف و خط و خال...