تلاش و مساعی بزرگان و صاحب نظرانی چون محمد قزوینی، علی اکبر دهخدا، سید حسن تقی­زاده و مجتبی مینوی جهت معرّفی، تصحیح، شرح و نقد آثار ادبی گذشته از مهمترین پایه­های نقد ادبی معاصر است. در این میان چهرۀ مجتبی مینوی را می­توان علاوه بر آثار منتشر شده، از طریق واکاوی یادداشت­ها و مکاتبات ارزشمند و علمی او با بزرگان فرهنگ و ادب ایران و جهان، شناسایی و معرّفی کرد. این مقاله به بیان حواشی و یادداشت­های م...

در دوران غیبت صغری، ابو‌سهل اسماعیل بن علی و ابو محمد حسن بن موسی نوبختی از مشهورترین متکلمان امامیه در بغداد بودند که نقش مهمی در انتقال میراث کلامی امامیه به متکلمانی چون شیخ مفید و سید مرتضی بر عهده داشته‌اند. از آن‌جا که اندیشه‌های امامیه در دوران شیخ مفید و سید مرتضی تفاوت‌هایی با آراء متکلمان عصر حضور همچون هشامین و مؤمن‌الطاق دارد و به نوعی به اندیشه‌های کلامی معتزله نزدیک‌تر شده برخی بر...

عقل در معتزله‌ با تعابیری چون علم، منع، فکر، نظر، راه رسیدن به علم و درک واجبات تعریف شده است. ایشان اولین گروه از اهل سنت بودند که از عقل نظری در شناخت دین بهره گرفتند و از طریق عقل عملی بر حسن و قبح افعال استدلال و فعل قبیح را از خدا رد و به انجام تکلیف استدلال کردند. در مدرسۀ امامیۀ بغداد، شیخ مفید و سید مرتضی ، عقل را بر قوه‌ای اطلاق کرده‌اندکه اقتضای تمییز دارد و شیخ طوسی عقل را مجموعۀ علو...

در این مقاله از مختصات سبک شناسی نظم در قرن ششم سخن رفته است. مبدأ بحث در این زمینه بررسی مختصات سبک­شناختی در آثار سنائی غزنوی است که موجب تحولی اساسی در شعر فارسی گردید و پایان این تحول در قرن ششم، سال تصنیف اقبال­نامه نظامی و ختم اسکندرنامه اوست. شعر فارسی در این قرن از لحاظ موضوع، وزن، قالب، ترکیب الفاظ و قوافی، نوجویی و تازگی متحول شد و 10 شیوه شاعری در سبک خراسانی در قرن ششم بسط و گسترش ی...

مرگ به عنوان واقعیتی انکارناپذیر توجه مکاتب و مذاهب و ادیان مختلف را به خود جذب کرده است و هر کدام بر اساس درک و شناختی که از ماهیت و حقیقت انسان دارند، نسبت به آن قضاوت کرده اند. نویسندگان، دانشمندان و شاعران نیز در طول تاریخ به مسأله ی مرگ پرداخته و دغدغه ها و دل مشغولی های خود را درباره ی آن به نظم و نثر بیان داشته اند. نگارنده در این مقاله به مفهوم مرگ اندیشی در شعر توجه داشته و از میان شاع...

چکیده  مقاله­ی حاضر، به بررسیِ انتقادیِ کتاب رساله­های شعری فیلسوفان مسلمان، به کوشش دکتر سید مهدی زرقانی و دکتر حسن حسن زاده­ی نیری اختصاص دارد. در این مقاله نشان خواهیم داد که به دلایلی، از جمله بدفهمیِ قسمت­هایی از متن عربی، تکیه بر نسخ مغلوط، عدم آشنایی مترجمان با یافته­های دیگر محققانی که به بررسیِ رساله­های شعری فلاسفه­ی مسلمان پرداخته­اند و... ، متاسفانه ترجمه­ی فارسی این رساله­ها را نمی­تو...

چکیده خیال، دورنمایه اصلی شعر است و هر گونه معنی را می توان در پرتوخیال شاعرانه بیان کرد. اگر شعر از میدان خیال و تصویر عبور نکند،چیزی جزء سخن ساده نیست. استعاره و تشبیه از شاخه های اصلی صور خیال از عوامل مهم زیبایی شناسی شعر شمرده می شوند که تاکید، تاثیر، ایجاز و برچستگی تصاویر شاعرانه را افزایش می دهند؛ امیر حسن سجزی دهلوی نیز مانند هر شاعر دیگری برای زیبا سازی شعر خود از این از این تمهیدات...

شیخ حر عاملی از طبع شعر بالایی برخوردار بوده است، بگونه ای که وارد شده بیش از بیست هزار بیت شعر گفته است. گرچه او خود بالغ بر هفتاد هزار بیت شعر حفظ بوده است. و از شعر عاملیون بسیاری بدلیل وضع سخت و دشوار و نقل و انتقالات فراوانشان گم شده و از بین رفته است. از شعر حر عاملی تنها حدود ده هزار بیت باقیست و از بقیه خبری نیست. به هر حال فقط یک دیوان شعر از او باقی است. این دیوان هنوز چاپ نشده است یک...

قرن ششم در تاریخ شعر و ادب فارسی ، دوره درخشان دگرگونی های فکری و فرهنگی و پیش آمدن مجال روی کردهای تازه شاعرانه ای است که در همه ادوار شعر و تاریخ ادب فارسی شایان یادکردن و بهره برداری های علمی و پژوهشی است. سنایی غزنوی، شاعری  که سهمی عمده در تحولات ادبی شعر قرن ششم دارد، در مرور و مطالعه شعر دوره پیش از خود بهره مندی های هنری و زبانی از آن را منوط به دگرگون ساختن اندیشه و درون مایه شعر می د...