گونۀ ادبی شعر تعلیمی حدود و ثغور خاصی ندارد و در بطن و جوف اغلب مضامین شعر فارسی از جمله ادب غنایی جاری و ساری است و این امر بدان سبب است که برای شاعران عارف، داستان بهانه‌ای برای طرح مباحث تعلیمی بوده است. پژوهش حاضر می‌کوشد تا علل و انگیزه‌های کاربرد مضامین تعلیمی و اندرزی را در منظومه‌های غنایی شیرین و خسرو و مجنون و لیلی امیر خسرو دهلوی بررسی و تحلیل کند. امیر خسرو دهلوی (...

نوع روایت واقعه عاشورا از مثنوی گنجینه‏الاسرار عمّان سامانی با دیگر روایت‏ها تفاوت دارد. شاعر در این اثر با نگاهی ذوقی و عرفانی، واقعه عاشورا را با میثاق الست پیوند داده و به این ترتیب شرح این حادثه را با تأویلی عارفانه بیان کرده است. در این مقاله با نگاهی تلویحی به نظر ساختارگرایان، به روایت و تعریف و شرح مختصری از گزاره و پی‏رفت در داستان توجه شده و برخی مختصات ساختارگرایی در روایت «گنجینه‏الا...

امیرخسرو دهلوی، شاعر، عارف و موسیقیدان بزرگ فارسی‌زبان هند، حلقۀ اتصال و پیوند سه فرهنگ غنی، ایرانی‌ـ اسلامی و هندی است. شناخت خدمات ارزندۀ او در حوزۀ شعر و موسیقی و پیوند این دو در بیان مفاهیم، برای درک درست از رابطۀ فرهنگ شعری زبان فارسی با موسیقی، بسیار مهم است. مثنوی ارزشمند«نُه ‌سپهر» او از جمله منابع قابل اعتنا و اعتمادی است که سرشار از مفردات، ترکیبات و اصطلاحات مربوط به علم موسی...

نویسنده به سبب تعلق خاطری شدید و وصف ناشدنی که نسبت به زبان و فرهنگ پربار دری درخویش ، اخساس می کرد تا مدتها این امید را در دل می پرورانید که شاید روزی آرزوی دیرینه، جامه تحقق بپوشاند و با مطالعه و شناخت ریشه های عمیق این فرهنگ و آشنایی باخاستگاههای کهن آن، اقدام به فراهم آوردن اثری کند که قادر باشد ضمن به نمایش گذاشتن گوشه ای از ظرائف و دقایقی که از مختصات این فرهنگ گرانسنگ به شمار می آید نمون...

میرزامحمد عظیم الدین سامی (۱۸۳۷-۱۹۰۸م) یکی از شخصیت های معروف ادبیات و فرهنگ بخارا در نیمۀ دوم عصر نوزدهم میلادی است. او مدت زیادی در دربار امیرمظفر و امیرعبدالاحد به عنوان واقعه نگار رسمی و دبیر مکاتبات و اسناد مهم تاریخی ایفای وظیفه کرده است. آثار سامی شامل تاریخ سلاطین منغیتیه، تحفۀ شاهی، و مثنوی های دخمۀ شاهان و مرآه الخیال است. مهم ترین ویژگی مثنوی دخمۀ شاهان که سیمای سامی را همچون شخصی دل...

تاکنون شروح گوناگونی بر مثنوی معنوی نگاشته شده است . برخی از دیدگاه ادبی ،عرفانی ،فلسفی و موضوعی بدان پرداخته‎اند . گوناگونی شروح ، مقایسه آنها را ایجاب می کند ،استادان نیکلسون، شهیدی ، استعلامی و زمانی هر یک به شیوه  خود به شرح این کتاب عظیم همت گماشته‎اند . این شروح مشابهات بسیار دارند ، تفاوت‎هایی نیز دارا هستند . در تفسیر عرفانی ، ذکر یا عدم ذکر آیات و احادیث ابیات ، باورهای مذهبی و گاه به ...

در نخستین بخش سعی شده با استفاده از منابع لغت قدیم از قبیل المنجد، مفردات راغب معجم الوسیط و منتهی الارب و وجوه قرآن و برخی منابع دیگر معانی اصلی و فرعی واژه های تضرع و ابتهال و ریشه های آنها یافت شود. در همین بخش برای دست یافتن به معانی کنایی و تفسیری تضرع و ابتهال به قرآن کریم و تفاسیر مستطاب از قبیل کشف الاسرار، روض الجنان، تفسیر طبری و تفسیر المیزان مراجعه شده است . در دومین بخش به واژه سوز...