پیوند دیرینۀ ایران و شبه قارّۀ هندوپاکستان به زمان های دور می رسد. اسناد و مدارکی از دورۀ هخامنشی در دست است و تصاویر غارهای اجانتا در جنوب هند حکایت از ارتباط ایران و هند در دورۀ ساسانی دارد. با نفوذ و گسترش اسلام در ایران در دوران حکومت سلطان محمود غزنوی و لشکرکشی های او به هند، اسلام به همراه زبان فارسی و تصوّف وارد آن سرزمین پهناور شد و به مرور ایّام با تشکیل حکومت هایی از مسلمانان و بعضاً ایرا...

یکی از مهم ترین مباحث سبک شناسی و نقد ادبی، بررسی صور خیال شاعران از جنبه های مختلف است. تشبیه که از اصلی ترین ابزارهای صورخیال و از عناصر مهم تصویرگری است؛ از دیر باز در آثار ادبی، به ویژه در شعر، مطرح بوده و طی قرن ها تحت تأثیر عوامل گوناگون فرهنگی، اجتماعی، دیدگاه شاعران و غیره دستخوش تحوّل گردیده است. مسعود سعد سلمان، شاعر بزرگ پارسی گوی در نیمه ی دوّم قرن پنجم و آغاز قرن ششم و از ارکان استو...

تلمیحات و اشارات عصاره ی تفکرات، اعتقادات و فرهنگ یک قوم هستند و با توجه به تلمیحات و اشارات مورد استفاده ی آنان در ادبیاتشان، می توان تلقی یک قوم یا ملتی را نسبت به جهان مادون و مافوق آن دریافت. در حقیقت تلمیحات و اشارات، شاخص های جهان بینی و ایدئولوژی یک قوم هستند، بر همین اساس شاعر برای انتقال احساسات عمیق و اندیشه ی سیال خود از گنجینه ی فرهنگی مردم خویش بهره می گیرد. پس هر شاعر بازتاب لطیفی...

تاریخ گرایان کهن، متن را در درجة اوّل اهمیّت قرار می‌دادند و تاریخ را در حکم پس‌زمینه می‌دانستند. آن‌ها بر آن بودند که تاریخ، بازتاب دقیقی از رخدادهای واقعی است و تاریخ نگاران بدون هیچ شائبة حُبّ و بغضی، وقایع را آن‌گونه‌که حادث شده است ترسیم می‌کنند، ولی تاریخ‌گرایان نوین، درست عکس آن می‌اندیشند و تصریح می‌کنند که کُلّ تاریخ واجد کیفّیتی ذهنی است؛ زیرا افرادی نوشته‌اند که جانبداری‌های شخصی‌شان در تفس...

سابقه تشیع در خراسان به قرون نخست هجری بر می گردد. ورود امام رضا (ع) به خراسان، از مهم ترین عوامل گسترش تشیع در این خطه محسوب می شود. بعد از شهادت امام، عالمان بسیاری از مناطق مختلف جهان اسلام به مشهد طوس مهاجرت کرده و در جوار مرقد حضرت، به بحث و فحص پیرامون مباحث شیعی پرداختند که از جمله نتایج آن، ظهور عالمان و دانشمندان برجسته ای نظیر طبرسی و طوسی بود که تاکنون تألیفات ثمربخش آن ها راهگشای مط...

مولانا جلال‌الدین محمد بلخی اندیش‌مند بزرگ ایرانی و تاب‌ناک‌ترین چهرة‌زبان و ادب و فرهنگ ایرانی در عصر ایلخانان در دیار روم است. در این مقاله، ضمن نقد ارتباط سلطان کی‌قباد اول با پدر مولانا و خود او و دیگر افسانه‌هایی که مریدی چون افلاکی در مناقب‌العارفین خود برای بالا بردن شأن و منزلت مراد خویش پرداخته است، کوشش شده است تا تأثیر عظیم اندیشه و آثار مولانا را در ادامة رواج زبان و شعر فارسی و فر...

بهاءالدیّن سلطان­ولد از قدرتمندترین مشایخ طریقۀ مولویه محسوب می­شود؛ او نه تنها از هیچ کوششی برای توسعۀ این مکتب فروگذار نکرد، بلکه به واسطۀ قدرت علمی و روحانی والای خود توانست به شرح و بسط افکار پدرش مولوی بپردازد و به تقلید از او آثاری را به وجود آورد که در تبیین افکار عارف رومی بسیار ارزنده به شمار می­روند؛ وی­ علاوه بر مثنویهای سه­گانه و دیوان اشعار، مجموعه­ای به نثر به نام معارف دارد؛ غور و...

چکیده وزارت در نظام دیوانی دوره سلجوقی از لحاظ کارکردی و حقوقی جایگاهی بس والا داشت. این جایگاه بلند عمدتا حاصل توان و قابلیت دیوانسالارانی بود که براین مسند تکیه می­زدند. در واقع اینان بودند که در تقویت و گاه تضعیف نقش نهادی آن بسیار اثرگذار بودند. کمال ‌الدین محمد خازن از شمار آن نخبگانی بود که با داشتن خصلت­ها، توانایی­ها و مهارت­های فردی و هم‌چنین تفکر و اراده­ اصلاح و داشتن تجربیات موفق در...

چکیده ادبیات بازتابی عینی و واقعی از واقعیّات و تحوّلات اجتماعی و فرهنگی جامعه است که با جمع آوری، تنظیم، توصیف و تحلیل آن ها، می توان سیمایی جامع و واقعی را از حیات اجتماعی نویسنده به دست آورد. از سوی دیگر، درک آثار و تألیفات، بدون آشنایی با محیط و اجتماعی که در آن پدید آمده اند، امری دشوار است. کتاب کشف المحجوب هجویری از قدیمی ترین کتب فارسی عرفانی نوشته شده در قرن پنجم هجری است، که با بررس...

غزوات سلطان سلیم‌خان، نوشتۀ قاضی‌زادۀ اردبیلی، کتابی است در باب حملۀ سلطان سلیم اول عثمانی به مصر و شام و سرنگونی حکومت ممالیک (حک: 648-923ق) که ضمن اطلاعات مفید و منحصر تاریخی، ابعاد شخصیتی مؤلف را نیز تا حدی بازتاب داده است. از این اثر که به نام یکی از شیعه ستیزترین و ضد ایرانی‌ترین سلاطین عثمانی نگاشته شده است، تنها یک نسخه در کتابخانۀ حاجی سلیم آغای استانبول نگهداری می‌شود. مؤلف که...