رؤیاهای عارفان آینۀ اندیشه‌ها، آراء و عقاید و به‌ویژه آرزوهای متعالی این گروه است. رؤیت خداوند یکی از این آرزوهاست که نمود فراوانی در تجارب روحانی نقل‌شده از عارفان دارد. در این دسته از رؤیاها، رؤیابین مدّعی است که خداوند را دیده یا صدای او را شنیده است. از نظر روان‌شناسان، صورت موردمشاهده در رؤیا، یکی از جنبه‌های خیالی و نمادین ناخودآگاه رؤیابین است که از طریق رؤیا به بخش خودآگاه رسیده است. اما...

در اواخر سدۀ نهم در بطن تجریدگرایی نقاشی ایران تمایلی آشکار به بازنمایی جهان محسوس زاده می شود. گرایش به واقع گرایی که ابتدا در نگارگری مکتب هرات و در نگاره های بهزاد پدیدار شد همچون خط پیوسته ای آثار هنرمندان اواخر سدۀ نهم و دهم ه.ق را به هم پیوند می دهد. با انتقال بهزاد به تبریز هنرمندان نگارگری مکتب دوم تبریز به پیروی از سنت بهزاد، بی آنکه با بینش آرمانی هنر نقاشی قطع رابطه کنند، نگاهشان را ...

سهم اهل علم و ادب و فرهنگ سمرقند در تاریخ تشکّل و ترویج علم و فرهنگ جهان بسیار بزرگ است. هدف این مقاله بیان بعضی ملاحظه ها دربارۀ مرکز علمی و ادبی سمرقند در سدۀ شانزده میلادی است. طبق معلومات منابع مختلف در سدۀ شانزدهم در ماوراءالنهر و خراسان پنج حوزۀ ادبی عبارت از هرات، مشهد، بلخ، بخارا و سمرقند وجود داشت که در میان آن ها دایرۀ ادبی سمرقند بسیار ممتاز بود. در این دایرۀ ادبی از ابتدا تا میانه ها...

زهد به مثابۀ یک شیوۀ زندگی و یک نحوۀ سلوک اخلاقی در دو سدۀ نخست هجری در بومهای گوناگون جهان اسلام رواج داشت. در این میان، ابن مبارک نخستین کسی بود که به گردآوری و دسته بندی روایات زهد پرداخت. وی محدثی بود که کوشید اندیشه های زاهدانه را بر پایۀ روایات نظم بخشد و نظریه مند کند. آشنایی وی با اندیشه های زاهدانۀ گوناگون و دیگر مکاتب اخلاقی رایج در بومهای مختلف سبب شد وی در تبیین شیوۀ زهد سازگار با س...

در این پژوهش، فعالیت‎های علمی و فرهنگی نخبگان ایرانی در عثمانی از آغاز شکل‎گیری دولت عثمانی تا اوایل قرن دهم هجری مورد بررسی قرار می‎گیرد تا نشان داده شود که فعالیت‎های علمی آنان چه تأثیری بر حیات علمی و فرهنگی عثمانی به جا گذاشت و در این دوره علمای سنت‎گرا چه واکنشی نسبت به عقل‎گرایان داشتند و نتایج آن چه بود. از دورۀ ایلخانان و حتی قبل از آن، ایران به عنوان کانون علمی محل ظهور علمای بزرگی در...

موقعیت ویژه جغرافیایی جزیرة العرب، نظر ایرانیان را برای تجارت سودآور به خود جلب کرده و با سلطه بر شهرهای ساحلی و گلوگاه‌های تجاری و آگاهی از رموز بازرگانی و نیز مهارت کافی در دریانوردی و کشتیرانی، تجارت شبه جزیره را در دست گرفته بودند؛ از سوی دیگر وسعت ایران، فراوانی مواد معدنی و شرایط اقلیمی مناسب، زمینه کشت محصولات متنوع و فراوان کشاورزی و تولیدات صنعتی را برای صدور به نواحی دیگر از جمله شبه ...

ابراهیم سلطان فرزند شاهرخ تیموری از سال بر افتادن اسکندر سلطان پسر عم خود در شیراز یعنی سال 817 هجری تا سال 838 هجری که درگذشت، حاکم فارس و اصفهان بود. در زمان او مکتب نگارگری شیراز دوره دیگری از شکوفایی و کمال هنری را تجربه کرد و این شکوفایی بر اثر هنرپروری او بود. خود ابراهیم سلطان در هنر خطاطی مهارت ویژه ای داشت و آثاری از خوشنویسی او تا به امروز در شیراز و مجموعه ها و موزه ها باقی مانده است...

بسیاری از محققان، مورخّان، جغرافی دانان و سیستان­شناسان، شهر زرنگ را با شهر سیستان یکی دانسته و معتقداند که این شهر از بدو تأسیس، در اواخر دورۀ ساسانی، تا 785 هجری - که با حمله امیر تیمور گورکانی تخریب و، سپس، در 811 هجری با حملۀ شاهرخ تیموری به کلی ویران شد- مرکزیت و کرسی سیستان را بر عهده داشته است. نگارنده معتقد است که شهر سیستان شهری کاملاً متفاوت، مستقل و مجزا از شهر زرنگ بوده است و از نیمۀ ...

سید شاه نعمت الله ولی از عرفای سده هشتم و نهم هجری وموسس سلسله نعمت اللهی است. احداث مقبره شاه ولی بی درنگ بعد از وفات او در نیمه قرن نهم هجری (840) و با حمایت احمد شاه بهمنی از مریدان شاه ولی، آغاز شده است. مهمترین بخش های این مجموعه به دوره های تیموری، صفوی و قاجار تعلق دارد. از جمله زیباترین و ارزشمندترین بخش بنا، تزیینات آن، به ویژه تزیینات ختایی و اسلیمی هسته اصلی است که در این پژوهش به ...