جبرئیل در قرآن کریم رساننده وحی الهی به پیامبر اکرم است و مقام فرشته پیام‌رسان را دارد. با توجه به نقش جبرئیل و فرازهایی از سوره نور در قرآن کریم سهروردی عارف و فیلسوف مسلمان قرن پنجم در داستانی تحت عنوان آواز پر جبرئیل همه کائنات را زاییده پر چپ و راست و سیاه سفید جبرئیل معرفی می‌نماید و با دیدگاه رمزی به تصویر‌سازی ذهنی و مکتوب این مضمون پرداخته است. قابلیت تصویری یک اثر به میزان و ظرفیت یک ...

خوشنویسی سنتی، یکی از ارزشمند­ترین هنرهای اسلامی به شمار می­آید و همواره بخش­های ناشناخته­ی بسیاری در خود دارد. یکی از این بخش­ها، خطوط نامتعارف و ناشناخته­ی نُسَخ خطی است. در این مقاله برای نخستین بار ویژگی­های بصری یکی از خطوط نامتعارف با استفاده از روش تاریخی، توصیفی و تطبیقی مطرح شده که به ریخت­شناسی خط نسخه­ای از کتاب شرح­الشافیه اختصاص دارد. این نسخه از میان بیش از بیست هزار نسخه­ی خطی کتاب...

از بین لوازم کتابت و خوشنویسی، مرکب در نزد کاتبان و خوشنویسان ارزش ویژه­ای داشته است چنان­که یک چهارم حُسن خط را در گرو مرغوبیت مرکب دانسته­اند. متأسفانه استفادۀ فراوان مرکب­سازان امروزی از مواد نامرغوب و عدم دقت لازم در فرآوری مرکب­ها، و یا شاید عدم آگاهی آن ها از ترکیب مرکب­های مرغوب قدیمی و در عمده­ای از موارد سودجویی برخی، آثار ارزشمند خوشنویسان را که دیر یا زود جزء آثار موزه ای و ملی قرار م...

چکیده نسخۀ کلیله و دمنۀ شماره 2198 کتابخانۀ کاخ گلستان، استنساخی از برگردان پارسی نصرالله بن عبدالحمید بن ابی المعالی معروف به نصرالله منشی است. ابتدا و انجامۀ این نسخه افتاده و هیچ اطلاعی راجع به زمان و مکان تهیۀ اثر و نیز نگارگر یا خوشنویس آن وجود ندارد؛ هر چند با توجه به ویژگی‌های نگارگری و خوشنویسی موجود، می‌توان آن را منسوب به سدۀ نهم هجری دانست. فرضیۀ نگارنده بر این اساس شکل گرفته است که ...

بررسی هویت نستعلیق در تایپوگرافی ایرانی ، موضوع رساله ای است که به نظر می رسد در تاریخ گرافیک و تایپوگرافی ایران ، اولین بار به صورت جدی و با استناد بر پیشینه تاریخی خط نستعلیق و با تکیه و تجزیه و تحلیل بر آثار موجود ، به آن پرداخته شده است . بررسی تحقیقات با مروری بر پیشینه تاریخی نستعلیق ، پیدایش ، سیر صعودی و مراحل تکامل آن ، خوشنویسان نامی و مروجان این خط ، پیدایش گرایشات نوین نستعلیق و ه...

در میان خوشنویسان خط نستعلیق کمتر کسی باندازه ی سلطان علی مشهدی در دوره ی حیات هنری خود و در تعامل با طبقه حاکم و مردم، کسب شهرت نموده است. دلیل این امر را علاوه بر تلاشگری، ذوق و هوشمندی سلطان علی مشهدی، در چهار موضوع ذیل می توان جستجو نمود؛ 1- بیش از پنجاه سال اشتغال و اشتهار وی به امر کتابت 2- تدوین اولین رساله ی آموزش خوشنویسی در خط نستعلیق 3- حمایت شخصیت های هنردوست و هنرپرور حکومت تیموریا...

در آغاز قرن 10 ق/16م، سرزمین ایران تغییرات گوناگونی را در عرصه سیاست و اجتماع و اقتصاد تجربه کرد. تغییراتی که با روی کار آمدن سلسله صفویه و بر تخت نشستن شاه اسماعیل اول در سال 907 ق/1051 م، به تدریج رخ داد و سلسله صفوی را طلایه دار ورود ایران به دوره مدرن کرد. در بررسی تاریخ عصر صفوی، فرهنگ و هنر از جمله عرصه هایی است که شایسته توجه و امعان نظر فراوان است. شاهان و شاهزادگان سلسله صفوی برای هنر ...

در طی حدود نیم قرنی که از آغاز نوگرایی در نقاشی معاصر ایران می گذرد، هنرمندان نقاش تلاش کرده اند تا به طریقی خود را با تحولات جهانی هنر معاصر همگام و هماهنگ سازند. این نقاشان تحت تأثیر جریانهای موجود در هنر معاصر غرب و گذشته ی هنر ایران زمین، راه رسیدن به هنری با هویت را نه در انتخاب موضوع های مألوف یا استفاده از نگارگری قدیم، بلکه در بهره گیری از گنجینه ی هنرهای تزئینی و عامیانه و خوشنویسی فار...

شهرت سلطان علی مشهدی (841-926ق.) در خوشنویسی با خط نستعلیق، به دو موضوع کثرت کتابت نُسخ خطی نفیس در سایه ی حمایت حکومت تیموریان همچنین تألیف اولین رساله ی آموزشی در خط نستعلیق در سال 920 هجری ق. برمی گردد. در میان آثار متعدد سلطان علی مشهدی، نسخه ای بدون تاریخ از بوستان سعدی با قلم خفی نستعلیق در کتابخانه موزه ملی مَلک موجود است که از قوت قلم و پختگی قابل توجهی برخوردار است اما در کتاب های نسخه ش...

چکیده             تحقق نسبی ایده ی دهکده ی جهانی در کنار بار هژمونیک مبتنی بر فن آوری کشورهای غربی، فرهنگ و به تبع آن نوع نوشتار کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما را در آستانه ی تهدیدی جدی قرار داده است. این گونه جوامع، برای بقای نوع نوشتار خود، باید شاخصه های گوناگون آن را مورد تحلیل و بررسی قرار دهند و با آسیب شناسی و به روز رسانی، سعی در انطباق آن با معیارهای روز نمایند. این مقاله با روش ...