میان ادیان الهی مشابهت‎های بسیاری در عقاید مربوط به مبدأ روح، سرنوشت روح پس از مرگ، رستاخیز، داوری و بهشت و جهنم وجود دارد که این امر حاکی از ارتباط ادیان با یکدیگر است. هر چند این ارتباط؛ بویژه در ادیان توحیدی همچون یهود و اسلام بیشتر به چشم می‏خورد؛ اما بررسی مشابهات دو دین زرتشتی و یهودی نیز به دلیل ارتباط فرهنگی و سیاسی میان زرتشتیان و یهودیان پس از سقوط اورشلیم و اسارت یهودیان به دست بخت ا...

چکیده: بررسی مؤلفه‌های عرفان در ادبیّات جهانی به‌نوعی خبر از تقارب خاستگاه در همۀ آنها دارد. از جمله کهن‌ترین الگوهای عرفان، مانی و اندیشه‌های زهدمآبانۀ اوست. وی با درایت تمام منجی‌گری را از مسیحیت، ثنویت را از زرتشتی و تناسخ روح را از مذهب بودایی برگرفت. بُن‌مایۀ عرفان او هبوط روح، رهایی آن از دنیای تاریکی و پاکیزگی روان بوده، که از آن به «آب زنده» یاد کرده است. هدف این پژوهش آن است که می...

این مقاله درصدد است به مسئله ازخودبیگانگی از دیدگاه ملاصدرا بپردازد. هرچند ملاصدرا از اصطلاح «ازخودبیگانگی» به‌صراحت نام نبرده، اما اصطلاحات معادلی مانند خودفراموشی، ناخودشناسی و غفلت از خویشتن در آثار وی یافت می‌شود. با تحلیل سخنان ملاصدرا در مباحث قوس نزول و صعود، بازگشت به اصل، غفلت از خود عقلی، مراتب قوای انسانی و تناسخ ملکوتی می‌توان ازخودبیگانگی را استنباط کرد. ملاصدرا در حکمت متع...

نفس ناطقۀ انسانی یا «روح» همواره مورد توجه و مطالعۀ بسیاری از دانشمندان قرار گرفته است. نحوۀ پیدایش نفس ناطقه از مسائل اصلی در باب نفس ناطقه انسانی است. مقالۀ پیشِ رو به این مسئله پرداخته که آیا آیۀ شریفۀ «میثاق» می‌تواند تأییدی بر قِدم نفوس ناطقه انسانی باشد؟زیرا طبق آیۀ شریفۀ «میثاق» خداوند از فرزندان آدم - پیش از این‌که به دنیای مادّی بیایند - بریگانگی خویش پیمان و اِقرار گرفته است و فرزندان آدم...

مرگ‌اندیشی، از دل‌مشغولی‌های دیرپای آدمی و همچنین اندیشمندان معاصر ازجمله پل تیلیش به‌شمار می‌آید. که البته آرای او به جهت غلبة دیدگاه اگزیستانسیالیستی وی در این مسئله، رنگ و بوی نسبتاً متفاوتی می‌یابد. به طور کلی مسئلة آخرت برای وی معنایی متعالی‌تر از معنای مصطلح حادثه واپسین دارد که آن عبارت است از استعلای آفرینش در پرتو حیات ابدی. ابدیت در اندیشة وی، امری نیست که در آینده به آن دست یابیم بلکه...

نیهیلیسم یا نیست¬انگاری که همواره یکی از دغدغه¬های فکری انسان بوده است، منشأ تاریخی داشته وریشه در فجایع، مصیبت¬ها، ناکامی¬ها و شکست¬های انسان در برابر حیات دارد. نیهیلیسم وضعیت روان شناختی و معرفت شناختی انسان را نشان می¬دهد که در آن معنای زندگی و هستی از دست می¬رود و شرایطی اضطراب¬آفرین و یأس آور بر انسان حاکم می¬شود. یکی از جنبه ¬های نیهیلیسم تفکر در مسائل هستی است که اندیشه ی ¬بسیاری از شا...

شیخ علاء الدوله سمنانی از مشایخ بزرگ عرفان و تصوف ایران سده هشتم قمری، توانست با رویگردانی از جاه و مقام دربار ایلخانان مغول، به سیر و سلوک روی آورد و مروّج عرفان، تصوف و اخلاق زمانه خود شود. او با روحیه تسامح و تساهل، اعتقاد راسخ و عملی به تقریب، و تقارب و سازگاری مذهبی، زمینه ایجاد تقریب بین مذاهب اسلامی را فراهم ساخته است. نگاه احترام آمیز و بدون تعصب مذهبی نسبت به دو مذهب شیعه و سنی از وی‍ژگ...

رولان بارت در سال 1968 در مقاله ای ـ که اکنون متن بسیار معروف و شناخته شده ای است ـ مرگ مؤلف را اعلام کرد. صراحت بیان این نظریه جسورانه باعث شد که برخی مفسرین آن را مرگ بر مؤلف تفسیر کنند. مرگ مؤلف یا مرگ بر مؤلف؟! آیا مؤلف بعد از خلق متن خود برای همیشه می میرد یا در نقش های تازه و تناسخ گونه به متنش بازمی گردد؟ به نظر می رسد بارت میان مفهوم مؤلف و مخاطب مانند دو مفهوم خلق و خوانش، ارتباطی دو س...

در طول تاریخ 3400 ساله یهودیان از زمان حضرت موسی j به بعد، اعتقاد به معاد و مفاهیم مرتبط با آن در خصوص آخرالزمان تحولات بسیاری داشته است. تا قبل از دوران اسارت بابلی، آموزه درخور توجهی درباره اعتقاد به معاد نزد بنی اسرائیل دیده نمی شود، اما بعد از اسارت بابلی، اعتقاد به معاد نزد ایشان پدید می آید. در دوران های بعد تحت سلطه رومیان و آوارگی بزرگ، عقیده به ظهور مسیحای منجی و مباحث آخرالزمان نزد یه...

نیهیلیسم یا نیست¬انگاری که همواره یکی از دغدغه¬های فکری انسان بوده است، منشأ تاریخی داشته وریشه در فجایع، مصیبت¬ها، ناکامی¬ها و شکست¬های انسان در برابر حیات دارد. نیهیلیسم وضعیت روان شناختی و معرفت شناختی انسان را نشان می¬دهد که در آن معنای زندگی و هستی از دست می¬رود و شرایطی اضطراب¬آفرین و یأس آور بر انسان حاکم می¬شود. یکی از جنبه ¬های نیهیلیسم تفکر در مسائل هستی است که اندیشه ی ¬بسیاری از شا...