تمثیل یکی از ابزارهای بلاغت در انتقال مفاهیم عقلی است. بهاء ولد در «معارف» با بهره‌گیری از این عنصر تصویرساز، توانسته نثر ساده را به نثری شاعرانه بدل کند. در این پژوهش به شیوة تحلیلی- کتابخانه‌ای به بررسی نقش تمثیل در روشن کردن فلسفة برخی از عبادات همچون نماز، روزه ...؛ و نیز برخی اذکار و مستحبات در کتاب معارف پرداخته، همین مضامین را در کتاب­هایی نظیر کشف‌المحجوب، فیه مافیه، کیمیای سعادت و مرصا...

تمثیل حاوی آگاهی خردمندانه و تجربۀ عقلانی است که شاعران و نویسندگان برای بیان اندیشه­ها و افکار خود غالباً قالب حکایات تمثیلی را برگزیده و دست به خلاقیت زده­اند. عصر رواج تمثیل، در تاریخ ادبیات ایران، عصر غلبۀ عقلانیت وآگاهی عقلی است. شاعران و نویسندگان تمثیل را بهترین ظرف برای بیان افکار و اندیشه­های فلسفی، عرفانی ودینی واخلاقی خود یافته­اند چرا که در بسیاری از مقوله­ها بیان مطلب جز از طریق مثا...

عشق یکی از موضوعات اصلی شعر فارسی و عالی ترین و مهمترین بنیاد عرفان است و هر چند شکل پرداختن به عشق در دوره های مختلف شعر فارسی، بنا به شرایط خاصّ اجتماعی متفاوت بوده است، امّا هیچ گاه پرداختن به آن در شعر فارسی فراموش نشده است. شعر معاصر نیز از حضور عشق خالی نیست، شاعر امروز از زوایای گوناگون و با گرایشهای متفاوت به ترسیم عشق می پردازد؛ کوشش ما در این مقاله بر آن است تا مفهوم تازه ای را که شاعر ...

تمثیل ابزاری سودمند برای تبیین اندیشه­هاست. این ابزار شاعرانه و هنری اگر در معنای خاص واژه به کار رود، برای بازگویی آموزه­های تعلیمی است و اگر در معنای عام استفاده شود، صرفاً صنعت ادبی محسوب می­شود. یکی از انواع پرکاربرد تمثیل در ادب فارسی فابل است که در آن، شخصیت­های اصلی قصه حیوانات هستند. در میان شاعران فارسی­زبان که رویکردی تعلیمی به تمثیل (فابل) دارند، مولانا جایگاه ویژه­ای دارد. هنر او در ...

تمثیل از انواع ادبی شمرده می‌شود که در زبان عامه وسخنوران کاربردی چشمگیر داشته است. تمثیل، زبان مشترک انسان‌ها و وسیله‌ی بیان احساسات و تجربه‌های مشترک انسانی است به گونه‌ای که هم شنونده و هم گوینده در آن سهم دارند و این شراکت منجر به حس التذاذی می‌گردد که ریشه در فطرت، هویت و فرهنگ مردم دارد. کلیدر رمان حجیمی است که حوادث آن اگرچه مبتنی بر زندگی واقعی انسان‌ها است اما زبان شخصیت‌های این اثر ان...

تمثیل در ادبیات عرفانی نقش بسزایی دارد. تمثیل­های عرفانی، تنها در گروهی از واژه­ها یا ترکیبات ظاهر نمی شوند بلکه گاهی تمثیل در یک واژه به کار می­رود از قبیل آب، آتش، باد، خاک، دریا، کوه و غیره. در این حالت پیوند تمثیل و نماد، ناگسستنی است. استعاره­ها کارکرد تمثیلی می­یابند. کنایات، مجازها و تشبیهات نیز از این آمیختگی، بیرون نیستند. ادبیات عرفانی به دلیل سر و کار داشتن با عموم مردم و به خاطر باف...

تمثیل یکی از مقوله‏های گسترده و پرکاربرد در اشعار شاعران دوره‏های گوناگون شعر فارسی است. با توجه به مهم بودن این موضوع، در کتب بیان و بلاغت تعریف‏های مختلفی برای آن بیان شده است. خاقانی که یکی از شاعران بلندآوازه و صاحب سبک دورۀ خود (سلجوقی) است، به مبحث تمثیل دیدی عمیق و ژرف دارد و هر اندیشه‏ای را مجال پرواز به اوج قله شامخ شعرش نیست. او آن قدر اوج گرفته است که دیگر کسی در خود یارای پیروی ندید...

شگرد بلاغی تمثیل از دیرباز در میان صاحبان نظم و نثر در انتقال مفاهیم عقلی، انتزاعی و ذهنی شگردی تاثیرگذار بوده است و «بهاءولد «صاحب کتاب «معارف» نیز با بهره­گیری از این­عنصر تصویرساز و سایر عناصر بدیعی و بیانی، سبک نثر مرسل را به­نثر شاعرانه نزدیک ساخته­است. وی از انواع تمثیل­های واقعیت­بنیاد، لفظی، منطقی، متناقض­نما و نیز تمثیل­های رمزی که در حیطه­ی تمثیل­های داستانی و گسترده جای­می­گیرند و نی...

عشق حالتی است که در همه انسان ها وجود دارد و در برهه ای از عمر هر فرد به اوج خود می رسد. این پدیده همگانی در مورد پیشوایان الهی وضع ویژه ای دارد، چرا که عدّه ای آنان را در عرصه عشق ورزی، الگوی خود قرار می دهند و عدّه ای آنان را به انتقاد می گیرند. در این مقاله معنا و اقسام عشق از دیدگاه نحله های مختلف و از منظر وحی بررسی می شود و سپس در مکتب و سیره پیشوایان مورد مطالعه قرار می گیرد. در مکتب پیشوا...

فیلسوفان و منطقیان مسلمان از سه قسم استدلال قیاس، استقرا و تمثیل، قیاس را یقین‌آور می‌دانند. استقرا را نیز با پیوندزدن به قاعده الاتفاقی یقین‌آور می‌دانند. اما تمثیل را یقین‌آور نمی‌دانند، هرچند امروزه همین تمثیل غیریقینی در فلسفه علم نقش به‌سزایی ایفا می‌کند. این سه قسم استدلال در این مقاله با یکدیگر مقایسه شده و به نقاط قوت و احیانا ضعف هرکدام اشارت رفته است