با نگاهی گذرا بر آثار بزرگان ادب فارسی پیداست که بسیاری از عبارات و تعبیرات و اشارات آنان به اقتباس یا الهام از این کتاب مبین و یا احادیث ائمه معصومین (ع) است. تمکین از ادبیات قرآنی توسط شاعران و نویسندگان عامل مهمی در اعتلا وفخامت بخشیدن به آثار آنان بوده است. اصولاً نمی توان در حوزه تاریخ ادبی ایران اثری یافت که متأثر از قرآن و حدیث نباشد. در قرن چهارم که اوج تمدن اسلامی بوده سهم ایرانی ها چه...

توصیفات زنده و جاندار تاریخ بیهقی از واقعیت های سیاسی عصر خود، بر پژوهندگان این میراث ارزشمند تاریخ ایران پوشیده نیست. در میان انبوه گزارش های سیاسیِ خواجه ابوالفضل بیهقی(385-470هـ .ق.) که اغلب با ذکر جزئیات و اشراف بر نهان و آشکار حوادث سیاسی عصر غزنوی همراه است، مقوله ی روانشناسی قدرت به خوبی قابل ردیابی است. یکی از محورهای قابل توجه در این عرصه، اصل «نیست همتایی» یا «بی مانندگی» سلطان است که...

در بسیاری از مکاتب ادبی چه سنّتی و چه نو، زبان به عنوان یکی از مهم‏ترین عناصر شعر مورد بررسی ناقدان قرار گرفته و می‏گیرد. اهمّیّت زبان در نقد ادبی، در مکتب فرمالیست روس و فرزند آن ساختارگرایی، بیش از مکتب‏های دیگر است. پایۀ فکری این مکاتب بیش‏تر بر برجستگی متون ادبی و غرابت و دوری آن از زبان عادّی و معمول است که به عنوان یکی از مهم‏ترین و اساسی‏ترین شیوه‏های زیبا‏سازی اثر و نفوذ در دل مخاطب بررسی م...

این تحقیق، پژوهشی معنی‌شناختی ـ تاریخی است که دو فعل سادۀ «ایستادن» و «نشستن» را در تاریخ بلعمی ازنظر معنایی بررسی کرده است. برای دستیابی به نتیجه‌ای جامع‌تر و کامل‌تر، نتایج این بررسی با معانی مختلف این دو فعل در متون فارسی میانه و شواهدی از فارسی معاصر مقایسه شده است. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد که از دو مؤلفۀ اصلی فعل «ایستادن» یعنی «+سرپابودن» و «+سکون» ـ که برآمده از مفهوم ریشۀ ایرانی باستان ا...

در این مقاله بر آنیم تا با نگاه تأویل گرانه به عناصر داستانی، صحنه پردازی، فضاسازی و لحن شخصیت ها در تاریخ بیهقی و با کمک گرفتن از تداعی معانی و مفاهیم در محور عمودی و افقی کلام، این فرضیه را اثبات کنیم که ابوالفضل بیهقی از طریق عناصر مذکور، علاوه بر نوشتن تاریخ و داستان پردازی و زینت و آراستن کلام، از حکومت مسعود غزنوی و فضای غیرقابل اعتماد دربار او انتقاد کرده است. پس می توان ادعا کرد که قلم ...

چکیده در محیط دربار سلطان مسعود غزنوی، بی اعتمادی عمیقی در لایه¬های مختلف حکومت وجود داشت که زمینۀ انواع توطئه¬ها و فتنه¬انگیزی¬ها را فراهم می¬آورد. ابوالفضل بیهقی به کمک ابزارهایی هم¬چون عنصر داستانی «گفتگو»، کوشیده است به نحوی زیرکانه و پوشیده آن واقعیت¬ها را آشکار سازد و آن¬ها را در بوته نقد قرار دهد. بیهقی با این انگیزه و هدف خاص از طریق گفتگو به توصیف دقیق شخصیت¬ها و روابط آنها پرداخته اس...

زبان یک پدیده ی اجتماعی است و به همین سبب با حوزه های مختلف، از جمله سیاست ارتباط تنگاتنگ داشته و در توصیف و تبیین آن نقش تعیین کننده ای دارد. کاربرد زبان در عرصه ی سیاسی، مستلزم ویژگی ها، واژه ها و قواعد خاص و متمایز از سایر زبان هاست که به آن «ویژه زبان سیاسی» می گویند. به عبارت دیگر، طرز خاص استفاده از زبان در زمینه ای مشخص را ویژه زبان می نامند. شرایط حوزه ی سیاست و قواعد حاکم بر آن ایجاب م...

نقد زیبایی شناسانه نقدی است که بر پایه اصول زیبایی شناختی استوار است و اثر هنری را از جهت حسن و نیکویی آن و بدون توجه به آفریننده اثر مورد بررسی قرار می دهد و با وجوه نظریات مختلف و گاه متناقض هدفی برجسته دارد و آن هم کشف زیبایی ها در یک اثر ادبی و بررسی عناصر به وجود آورنده آن اثر است. از جمله این عناصر صور خیال است، بررسی صور خیال در آثار ادبی نتایج ارزشمندی را دارد از جمله شناخت ابتکارات و ش...

تاریخ بیهقی از جمله متون کمیابی است که با استفاده از شگرد های ادبی، هم به تاریخی به ظاهر مستند و هم به متنی خلاق بدل شده است. یکی از این شگرد ها بهره گیری از فضای داستانی و از آن میان نیز، شخصیت پردازی ویژه در این اثر است. این مقاله در صدد است با بررسی شخصیت در این متن، ثابت کند نه تنها ارائة شخصیت در این اثر از رویکرد توصیفی که ویژة تاریخ است گذر می کند، بلکه حتی از شخصیت پردازی داستانی نیز فر...

متون تاریخی به‌واسطه فرایند طرح‌ریزی در بیان وقایع و حوادث بی‌شمار، درخور بررسی‌های روایت‌شناختی­اند. قواعد روایت به تاریخ‌نویس این امکان را می‌دهد که از خلال توده­ای از انبوه وقایع، دست به انتخاب و شرح بزند. از میان تمهیدات روایی، عنصر زمان جایگاهی ویژه دارد؛ چه زمان روایت در پیوندی عمیق با پی­رنگ است. در این پژوهش، برای بررسی نوع کارکرد و چگونگی کاربست عنصر زمان در تاریخ بیهقی، عناصر...