این گفتار به بررسی مضمون اصلی (تقابل میان آرمان خواهی و جامعه ای منحط) و نیز اهمیت نمایشنامة فراوانی (1978) اثر دیوید هِر، نمایشنامه نویس معاصر انگلیسی می پردازد. فراوانی، روایتی است فردی در بافتی تاریخی. روح سرکش شخصیت محوری این اثر نمودار شور تحول خواهی و آرمان گرایی دهة 1960 است که انبوه نمایشنامه نویسان جوان آن زمان نیز، از جمله دیوید هر، دستخوش آن بودند. تلخکامی این آرمان خواه در مواجهه با ...

اصطلاح «بلاغت» در ادب اسلامی و معادل آن در سنّت ادبی غرب، یعنی اصطلاح «رتوریک» (Rhetoric)، تا به امروز سه مفهوم اصلی داشته است: نخستین مفهوم، دریافت ارسطویی از بلاغت است که بیشتر آن را با خطابه و فنون و ابزار اقناع مخاطب مرتبط می‌سازد؛ دیگر، مفهوم زیبایی‌شناختی یا ادبی است که بلاغت را با شعر و فنون و ابزار تخییل پیوند می‌دهد؛ و سرانجام رویکرد جدید به بلاغت که سعی دارد دامنۀ...

یکی از مباحث مغفول در بلاغت فارسی، مبحث «اشفاق» است که قسمی از ترجی به شمارمی‌آید. اشفاق با ابزارها و کارکردهایی مشخص، بحثی قابل توجه در نحو و بلاغت عربی است و بایسته است در بلاغت فارسیِ مبتنی بر بلاغت عربی نیز جایگاه خویش را بیابد. این مقاله بر آن است مبحث اشفاق را در زبان و بلاغت فارسی تبیین‌کند و با استشهاد از زبان حافظ به تعریف و تثبیت جایگاه آن در علم معانی فارسی بپردازد. بدین منظور پس از ب...

نظریه‌پردازان روایت، با تفکیک میان روایت‌های داستانی کلاسیک و مدرن، براین باورند که روایات داستانی کلاسیک، غالباً بر ویژگی‌هایی چون مؤلف‌محوری، تک‌ارزشی و تک‌ساحتی‌بودن معنا، پایان بسته و غیره استوارند و درمقابل, روایت‌های داستانی مدرن مؤلفه‌هایی چون مخاطب‌محوری، پایان باز، چندساحتی‌بودن معنا و غیره را در بطن خود می‌پرورند. اگرچه ظاهراً بلاغت کلاسیک برپایه اعتقاد سنتی به معنی قطعی کلام بنا نهاده ...

زیبایی به‌مثابه امر خوشایند و سازگار با سرشت و طبع بشر همواره مورد توجه فیلسوفان و اندیشمندان بوده اگرچه پیدایی دانش زیبایی‌شناسی مربوط به سده 18 میلادی است، قرآن‌پژوهان متقدم درخلال بحث درباره اعجاز بیانی قرآن کریم از منظر دانش بلاغت درباره زیبایی قرآن سخن گفته‌اند که مهم‌ترین ایشان جارالله زمخشری (د 538 ق) است که در تفسیر خود بیش از همه به بلاغت قرآن توجه کرده است. سید قطب اما به‌مثابه مفسر ق...

تمثیل و اسلوب معادله دو صورت خیال از بلاغت شعر فارسی به شمار می­روند. پژوهش­گران بلاغت، گروهی این دو را یک صنعت ولی با دو نام مختلف می­دانند و گروهی بین آن دو تمایز برقرار می­کنند. در تحوّلات شعر فارسی با دگرگونی و تحوّل این دو شگرد هنری رو­به­رو هستیم. در دوره­های اولِ شعر فارسی تا سبک عراقی تمثیل دیده می­شود و اگر اسلوب معادله­ای هم به چشم بخورد ادیبان آن را تمثیل می­دانند. در سبک هندی کاملاً تمث...

یکی از بهترین مشخصه‎ها در معرفی پیشینه فرهنگ ملل گوناگون و اصالت آن نسخه‎های خطی است که بخشی از میراث فرهنگی و شناسنامه ادبی، تاریخی و فرهنگی یک ملت هستند؛ بنابراین معرفی و تصحیح آن‎ها ارج نهادن به هویت ملی است. شاید بتوان گفت ایران، کشوری است که نفیس‎ترین و ارزشمندترین دست‎نوشته‎های خطی را در خود جای داده‎است. یکی از این دست‎نوشته‎ها، «اساس‎الفضل» در زمینه بلاغت، تألیف «محمود‎ بن محمد بن احمد ...

داستان نویسی به شیوه¬ی نوین در ایران سابقه ای کوتاه دارد و نقطه¬ی آغاز آن به ابتدای دوره¬ی مشروطه باز می-گردد. داستان های امروزی بر خلاف نمونه های کلاسیک خود نه تنها برای طبقه¬ی اشراف ارزش قائل است بلکه به مردم عادی و دیگر اقشار جامعه نیز اهمیت می¬دهد. داستان نویسان معاصر مشکلات و مسائل طبقات محروم جامعه را در قالب داستان های خود می¬گنجانند وبه این قشر اجازه¬ی حضور در ادب معاصر را می¬دهند. با و...

مطالعه در سیر مباحث بلاغت نشان می دهد که توجّه به موضوع «اقتضای حال» در نخستین تعاریف نقل شده برای بلاغت، از اساسی ترین معیارهای بلاغت کلام و متکلّم به شمار رفته است. با آنکه این موضوع و اهمّیّت توجّه به آن در دوره های مختلف، از محوری ترین مبانی مباحث بلاغی است، در هیچ یک از منابع قدیم و جدید، مبانی نظری آن تبیین نشده است. در پژوهش حاضر، پس از بررسی و نقد دیدگاه های گوناگون دربارة این موضوع، مشخّص شد...

تحقیقات فراوانی دربارۀ مفهوم بلاغت، نقد ادبی و همچنین نظریه نظم عبدالقاهر جرجانی انجام شده است امّا مطالعات اندکی هستند که مفاهیم بلاغی جرجانی را با اندیشمندان دیگر، به خصوص اندیشمندان غربی مقایسه کرده باشند. هدف از این تحقیق، مقایسه بلاغت از دیدگاه جرجانی با عقاید و نظریه های دو تن از مشهورترین اندیشمندان بلاغی غرب در عصر حاضر، یعنی برک آمریکایی و باختین روس است. اندیشه های این متفکرین با استفا...