‏ساقی نامه، نوعی شعر مثنوی در بحر متقارب است که شاعر در آن خطاب به ساقی مضامینی را در یاد مرگ و بی ثباتی حیات دنیوی و پند و اندرز و حکمت و غیره می آرود. بااینکه این نوع شعر به سبب ذکر باده و جام، با سایر اشعار خمریه تناسب دارد. اگر دو شرط در آن محقق شود. نوع خاصی در میان اشعار فارسی قرار می گیرد یکی اینکه مثنوی باشد، دیگر اینکه در بحر متقارب گفته شود. از سوی دیگر. روح خاص. فلسفی و اخلاقی و عرفا...

ساقی نامه­ها، یکی از انواع ادبی مؤثر در ادبیات فارسی است که گفته می شود شکل تحول یافته­ی خمریات ادب عربی است و در سیر تحولی خود با صبغه­ای فلسفی، اخلاقی، عرفانی و انتقادی توسط شاعران ساقی نامه سرای فارسی عرضه شده است. این نوع ادبی از جهت ساختار و محتوا دارای ویژگی­هایی است که کمابیش در اغلب آن ها تکرار می شود. از جمله­ی این خصوصیات اشتمال بر بن­مایه­های اصیل متون عرفانی و کاربرد واژگان اهل تصوف...

یقظه که همان بیداری از خواب غفلت است، اولین منزل سیر و سلوک و اساس حرکت عرفانی است. از این رو با تأمل در آموزهای قرآن، روایات و اشعار مولانا و حافظ در می‌یابیم که یکی از اهداف شریعت و طریقت مبتنی بر شریعت، بیداری انسان و بیرون آوردن او از گرداب سستی و برافروختن چراغ هدایت در دل اوست.

مجموعۀ رشیدیه، عنوان چهار کتاب از خواجه رشیدالدّین فضل‌­اللّه همدانـی است. تقریظات علمای عصر بر این مجموعه از حیث نکات تاریخی، زبانی و ادبی جالب توجّه است. همچنین اشتراک موضوع نزدیک به صد مکتوب، این فرصت را فراهم می­‌آورد تا بر اساس تفاوت­‌های موجود در این تقریظات، به تحلیل و مقایسۀ عناصر بلاغی در آن‌ها پرداخته شود. در این مقاله به جایگاه اشعار در این تقریظات پرداخته­ و بسامد بهره­‌گیری ا...

یکی از راه‌های حفظ و انتشار اشعار در گذشته روایت راویان بوده است. معنای لغوی روایت در عربی حملِ آب بوده و سپس در مفهومی مجازی به نقل شعر و خبر نیز اطلاق شده است. در زبان فارسی شاعران با آوازی خوش اشعارخود را می‌خواندند و یا برای خود راوی یا راویانی بر می‌گزیدند با حافظه‌ای قوی تا اشعار آنان را با آواز بخواند. این راویان ویژگی‌هایی داشتند. در این نوشتار این ویژگی‌ها از لابه لای سروده‌های شاعران ...

این مقاله ابیات تضمین‌شده را در کتاب کلیله ‌و ‌دمنه با روشی توصیفی-تحلیلی بررسی کرده است. تضمین شعر یکی از ویژگی‌های متون منثور است و نثر فنی و مصنوع، بیشترین بهره را از این صنعت برده‌ است. در میان کتاب‌های نثر فنی و مصنوع در ادب فارسی، کلیله و دمنه یکی از بهترین نمونه-های موجود در زمینه تضمین و بهره‌گیری از شعر فارسی و عربی است؛ به همین دلیل ابیات فارسی تضمین‌شده در این کتاب در شیوه‌ای توصیفی-...

تدوین فرهنگ تاریخی عروض شعر فارسی به نحوی که بتوان زمان آغاز به کار رفتن یک وزن و سپس میزان کاربرد آن در ادوار بعدی و تعیین بسامد و ترسیم فراز و نشیب موجود در تداول هر یک از اوزان عروضی را به دقت تمام تعیین کرد، امروزه خصوصاً با توجه به وجود چاپ‌های منقّح از دواوین و منظومه‌های شعر فارسی، امری بسیار ضروری و مفید به نظر می‌رسد، خاصه از آن جهت که جای چنین فرهنگی‌ـ البته با ویژگی‌های مذکور فوق‌ـ در ...

ادبیات فارسی از غنی ترین ادبیات جهانی است، لبریز از عواطف و احساسات درونی و قالب های گوناگون رایج زمان در درازنای تاریخ پرفراز و نشیب این سرزمین. بسیاری از شاه کارهای ادبی، جنبه تعلیمی دارند و از این قبیل است مثنوی مولوی و بوستان سعدی و حدیقه سنایی و منظومه های عطّار و نظایر آنها که جنبه های تعلیمی آنها همپای جنبه های ادبی پُرمایه و قوی است، عرصه کاربرد ادب تعلیمی بسیار وسیع است، زیرا به هر حال، ...

پارادوکس یا متناقض­نما، یکی از شیوه­های آشنایی­زدایی است. متناقض­نمایی از ویژگی­های شعر فارسی به شمار می­رود که در اشعار عرفانی، از جمله غزلیات عرفانی دیوان اشعار امام خمینی (ره) نیز جایگاهی ویژه دارد. در کنار استدلال­های برهانی و منطقی­ای که در شخصیّت امام برجسته است، با بررسی دیوان اشعار ایشان بُعد دیگری از ابعاد برجستۀ شخصیّتشان آشکار می­شود. حضرت امام (ره) در مقام یک عارف، برای بیان تجربه­های ...

چکیده: حکیم افضل الدّین محمّد مرقی کاشانی از برگزیدگان فلاسفه، علماء، حکماء، عرفا، و شعرای روزگار مغول، در قرن هفتم هجری قمری، صاحب آثار فراوانی به نثر و نظم فارسی، از بزرگترین رباعی سرایان قرن هفتم و یکی از ارکان شعر فارسی به شمار می رود. وی علاوه بر حکمت و فلسفه، در ادب فارسی نیز جایگاه و پایگاه ویژه ای دارد و درکنار سبک ویژه خویش در نثر فارسی و قرار دادن و جایگزین کردن اصطلاحات فارسی به جای پ...