دو اندیشمند صحنه ادب ایران، مولانا و حافظ بسیار پیش‌تر از اندیشمندان باخترزمین در بسیاری از زمینه‌های فردی و اجتماعی انسان اندیشیده‌اند، و این اندیشه‌ها را با زبان هنری بیان کرده‌اند. یکی از این زمینه‌های فکری بحث آزادی و اختیار انسان است که از آن به عنوان مهم‌ترین حقیقت وجودی انسان، به عنوان خلیفه‌ خدا بر روی زمین، یاد می‌کنیم. در این مقاله نویسندگان ضمن تبیین اهمیت آزادی در ...

تالپوریان بین سال‌های 1700 تا 1782 م. در سند حکمرانی کردند و زبان دربار آنان، فارسی بود. یکی از شاعران آن خاندان غلام‌محمدخان لغاری بود که خانواده‌اش علاقه‌ای خاص به شعر و فرهنگ و زبان فارسی داشت. وی فرزند علی محمد خان (1250-1162 هجری) بود و فارسی و عربی را نزد پدر خود آموخت. غلام محمدخان ابتدا به عنوان مشاور، فرماندهی با آوازه بود. وی در سال 1279 هجری درگذشت. غلام در سرودن شعر فارسی تسلط کامل...

ادبیات مکاشفه‌ای، به عنوان یک نوع ادبی در حوزۀ متون ادبیِ دینی و عرفانی مطرح است و با کارکرد امیدآفرینی و نویدبخشی برای "آینده"، در عین خبر دادن از اسرار و رموز "گذشته"، مورد توجه و استقبال بوده‌ است. این پژوهش، پس از مروری بر این نوع ادبی و تاریخچۀ آن و بررسی انواع مکاشفه، مکاشفات پیشگویانۀ حافظ شیرازی را مورد نقد و تحلیل قرار داده، مشابهت‌های موجود در نگرش و موتیف‌های این شاعر و اندیشمند بزرگ ...

دیوان حافظ شیرزای همواره منبع الهام شاعران و غزل سرایان بزرگ ایرانی بوده و هست، ناقدان و شارحان اوقات طولانی از عمر خویش را صرف فهم و درک و بررسی موشکافانه این دیوان نموده اند، عظمت و بزرگی حافظ، و ظرافت و دقت معنایی شعرا باعث شده است که ترجمه غزل های وی کاری بسیار دشوار جلوه نماید، و کمتر کسی قادر باشد که معانی این غزل ها را آن گونه که شایسته است به زبان های دیگر منتقل نماید. کتاب دیوان عشق که...

حافظ ـ غزل‌سرای بزرگ تاریخ ـ از شعر پیشینیان بهرة فراوان برده و گاه مضامینی را از آنان اخذ و یا اقتباس نموده است، اما بیشتر مضامین اقتباس‌شده از دیگران را بهتر از صاحبان اصلی آنها به‌تصویر کشیده است. پژوهشگران حافظ‌شناس، پیشینة الفاظ و تعابیر و معانی و مضامین حافظ از دیگران را در ادبیات منظوم و منثور پیش از او، از رودکی گرفته تا عصر خود حافظ و حتی شارحان بعد از وی، مورد تتبع و جست‌و‌جو قرار داد...

پیشینه مدح در شعر عربی به عصر جاهلیت می رسد؛ ولی مدح در شعر فارسی، به تقلید از عروض عربی، از قرن سوم هجری شروع شده است. در دوران حیات متنبی و حافظ، مدح رواج فراوان یافته و شاعران بسیاری به مدیحه سرایی مشغول بود هاند. جایگاه و موقعیت مدح در دیوان متنبی و حافظ، با یکدیگر تفاوت فاحشی دارد. در حالی که حدود 90 % دیوان متنبی را مدح تشکیل می دهد، تنها 7% دیوان حافظ به مدح اختصاص یافته است. این دو شاعر...

در این پژوهش برآن‌ایم تا از دیدگاه بینامتنیت قرآنی، غزلیات خواجه راز را مورد  نقد و بررسی قرار دهیم. در حقیقت بینامتنیت قرآنی در سخنان این شاعر و عارف بزرگ، در اشکال مختلفی جلوه‌گر شده است. وی از واژگان و عبارات قرآنی به وفور در کلام خویش استفاده نموده است. این پژوهش با هدف نمایاندن بینامتنیت قرآنی در اشعار حافظ و با بررسی چگونگی استفاده حافظ شیرازی از آیات نورانی وحی در غزلیا...

هنر ملی، قومی و اصلی ما ایرانیان شعر بوده و از میان احتمالاً حدود ده هزار شاعر در دوران بیش از هزار سال ده تن بخاطر نحـوه کارشـان نابغـه نامیـده شـدندفردوسی، خیام، نظامی، سنایی، عطـار، مولـوی، سـعدی و حـافظ از آن جملـه انـد. در حافظ سه عنصر تشکیل دهنده نبوغ وجود دارد: عقل پختـه و کامـل، شـور و شـیداییبسیار و سختکوشی خارق العاده. عقل او در اعتدال و انتخاب درسـت و دقیـق راهـشکه شعر غنایی-تغزلی است...

تجلی آیات و مفاهیم قرآنی در اشعار رودکی یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که تاکنون، چه در ایران و چه در ادبیات‌شناسی تاجیک، چنان‌که شایسته است، به‌طور عمیق و دقیق بررسی نشده است. در این مقاله کوشش است نمونه‌هایی از این مضامین در اشعار این شاعر بزرگ معرفی شود. باآنکه حوادث روزگار بخش اعظم اشعار رودکی را از بین برده است، تجلی مفاهیم و مضامین قرآنی در همین مقدار اندک نشان‌دهندة آن است که وی با قرآن پی...

دریافتن ژرفنای سروده‌های بسیاری از شاعران بزرگ جهان اسلام، بدون شناختن مایه‌های قرآنی شعر آنان ممکن نیست. در پژوهش حاضر نگارنده به تبیین، تحلیل و تطبیق جلوه‌های تأثیرپذیری سروده‌های حافظ و ابوالعتاهیه از آیات و مضامین قرآنی پرداخته، و گونه‌های آن را در دیوان هر دو شاعر باز نموده است. تأثّر قرآنی این دو شاعر در حوزه اقتباس‌های مستقیم و اقتباس‌های غیرمستقیم جای می‌گیرد که هر کدام...