در این جستار کوشش بعمل آمده تا به اختصار؛ دورۀ درخشان تصوف و عرفان عصر باباطاهر (سدۀ پنجم) ارایه شود. مطالب مقاله در سه بخش گفته آمده است که عنوان های آن ها به قرار زیرین است: الف)- معرفی شخص باباطاهر و بررسی عرفان و تصوف سدۀ پنجم. این بخش خود در سه قسمت نگاشته آمده است که عناوین آن ها چنین است: 1- معنی عرفات و تفاوت آن با تصوف 20 بیان این نکته که دانش عرفان، دانش شخصی (علم حضوری) است، بنابراین...

سماع به عنوان یکی از آئین های خانقاهی از دیرباز مورد توجه صوفیه بوده و بحث های مهمی در ارتباط با اباحت یا تحریم آن مطرح شده است، البته ریشه اختلاف فقها یا صوفیه و صاحب نظران حیطه عرفان و تصوف درباره سماع، بیشتر بر سر موسیقی بوده است؛ از دیدگاه عده ای دین اسلام مخالف موسیقی و از نظر عده ای دیگر که احادیث و روایاتی مستدل برای اثبات ادعای خود دارند مورد تایید بوده است، اما اهل معرفت و یقین از این ...

تصوف از مهم ترین جریان های اجتماعی طی دوران اسلامی می باشد که مراد آن حقیقت الهی می باشد. تأکید تصوف بر اخلاق بوده و نمود عملی آن را می توان در آئین فتوت جستجو نمود. تکیه ی فتوت بر اصول تصوف بوده فلذا تأکید آن نیز بر مسائل اخلاقی می باشد. سفال کتیبه دار نیشابور از آثار دوره ی سامانی می باشد که مضامین اخلاقی را بر خود ثبت دارند. از آنچه که از این مفاهیم برمی آید، می توان رگه هایی از فتوت و تصوف...

تصوف یکی از گرایش های اسلامی است که از بدو پیدایش تاکنون تحولات و تطورات زیادی را تجربه نموده است. تصوف در قرن اول هجری به این نام شناخته نمی شد و اولین کسی که صوفی نامیده شد، ابوهاشم صوفی (150 هجری) بود. تصوف در قرن دوم و سوم هجری، به اسم زهد و عبادت شناخته می شد و در اواخر قرن سوم دارای حدود و تعاریف شد. سپس در اثر تنوع مباحث و تفاوت آراء مرزبندی هایی میان صوفیان به وجود آمد که در ادوار بعدی ...

هدف پژوهش حاضر، بررسی «مجلس گویی» به عنوان یکی از گونه های دیرپای سخنوری در فرهنگ و ادبیات ایران است. مجلس گویی به عنوان یکی از شیوه های آموزش در سنت و فرهنگ شفاهی ما به مثابه آیینه ای شفاف است که رخدادهای روزگار را در خود جمع و تفسیر نموده و اندیشه های صاحبانش را معرفی می کند. نگاهی بر تاریخ ادبیات و تصوف، آشکار می سازد که بسیاری از آثار متصوفه را مشایخی پدید آورده اند که خود اهل وعظ و منبر ...

مشایخ صوفیه از عوامل مختلفی جهت تربیت سالکین الی الله و تعالی و کمال روحی و معنوی ایشان سود جسته اند. اگر غایت سیر و سلوک عرفانی وصول به حقیقت مطلق هستی و تخلّق به صفات و اسماء الهی باشد، از جمله مهم ترین ابزارهایی که می تواند سالک را از تخدیر طبیعت و تعلّقات مادی و نفسانی برهاند و او را در سیری صعودی به سوی عوالم ملکوتی و قدسی عروج دهد و به اوصاف ربّانی متّصف سازد، ذکر است. اشتغال زبانی و ذهنی و ق...

طریقت زاهدیه در گیلان با آنکه ادامه سنت جریان تصوف به عنوان غالب ترین چهره جریان اجتماعی در ایران و این پهنه محسوب می شود، اما در دوره خود با تغییر و تحولاتی روبرو گشت. شیخ زاهد با توجه به محبوبیتی که در گیلان به دست آورد توانست علاوه بر نفوذ در گیلان و مناطق اطراف آن در مناطق مرکزی ایران به ویزه در بین حاکمان مغول نیز محبوبیت کسب نماید. مهم ترین وجه تمایز تفکر طریقتی شیخ زاهد توجه وی به امور د...

میرسیدعلی همدانی، عارف، صوفی، عالم و شاعر ایرانی قرن هشتم هجری قمری و از مبلغان عمدة دین مبین اسلام در آسیای مرکزی است که در ترویج تصوف در این ناحیه نقشی برجسته داشته است. در این مقاله که با هدف تبیین نقش سیدعلی همدانی در ترویج تصوف در آسیای مرکزی به نگارش درآمده، ابتدا تاریخچۀ پیدایش تصوف به‌اختصار بازگو شده است. گرایش به تصوف در ماوراء‌النهر و شکل‌گیری سلسله‌های صوفیانه در این منطقه بررسی و م...

در این مقاله، کتاب درآمدی بر تصوف، طریق باطنی اسلام اثر اریک ژئوفروی معرفی، تحلیل، و نقد شده است. نسخۀ موردبررسی ترجمۀ انگلیسیِ راجر گائتانی از اصل فرانسوی آن است. ژئوفروی در این اثر معنویت باطنی اسلام را تبیین کرده است. او تصوف را از زوایای مختلف بررسی و ریشه‌های عرفان اسلامی را تا عصر حاضر بازنگری کرده و موردمداقه قرار داده است. نویسندۀ این کتاب تصوف را به‌منزلة ذره‌بینی به‌کار برده و معنویت ...

چکیده سؤال اصلی این مقاله این است که تصوف می‌تواند چه جایگاهی در همگرایی فرهنگی در منطقه‌ی آسیا داشته باشد؟ فرضیه‌ی مقاله آن است که تصوف می تواند به عنوان بستر و ظرفیتی برای ارتقای همگرایی فرهنگی در منطقه‌ی آسیا مورد بهره‌برداری قرار گیرد. برای بررسی این فرضیه، پس از تشریح مفاهیم همگرایی منطقه‌ای و تصوف، به سابقه و جایگاه تصوف در منطقه‌ی آسیا پرداخته و مشخص شد که همزمان با گست...