اساس هر نوع حماسه‌ای بر ستیز ناسازها استوار است و در ادبیات ایران، انواع حماسه را در نگاهی کلی، بسته به این که پیکار دو ناساز، بیرونی باشد یا درونی می‌توان به دو نوع حماسة بیرونی و درونی تقسیم کرد.  مثنوی مولوی، حاوی قصه‌های پیاپی و متنوع است اما هر یک از این حکایت ها با وجود تنوع ظاهری، اندیشة واحدی را دنبال می کند و عموما گزارشگر احوال روح پرشهامتی است که در بازگشت به ملکوت ، راه‌های پر خون...

پژوهشگران حوزة ادبیات در آسیای مرکزی، در مسیر شناخت میراث ادبی و زبانی این منطقه در بازة زمانی نیمة دوم سدة سیزدهم تا نیمة نخست سدة چهاردهم قمری/ نوزدهم تا اوایل سدة بیستم میلادی۱ با پدیدة منحصربه‏فرد فرهنگی و ادبی با نام بیدل (1054-1133ق./ 1644-1720م.)، و تأثیر بی‏چون‌وچرای اندیشه، قالب و سبک بیان این شاعر نازک‏خیالِ فارسی‏سرایِ هند بر ادیبان فارس‏تاجیک و ازبک‏زبان این منطقه مواجه می‏...

از عوامل اصلی پیدایش واقعۀ عظیم و دردناک کربلا که طبیعتاً در شعر عاشورایی‌سرایان دیده می‌شود، مسأله کوفه و ویژگی‌های مردم این شهر می‌باشد. اگرچه این موضوع، قبل از واقعه عاشورا نیز مورد توجه بوده است اما در شهادت امام حسین(ع) و اصحاب ایشان جلوۀ نمایان‌تری دارد. از مهمترین دوره‌های ادبی جامعۀ عرب، که در آن به واقعۀ کربلا توجه ویژه‌ای شده، عصر عباسی است. نزد فارسی‌زبانان نیز، از مهم-ترین دوره‌هایی ...

احمد دانش در تاریخ ادبیات و افکار اجتماعی و سیاسی بخارای قرن نوزدهم میلادی یکی از افراد برجسته و نامدار به‌شمار می‌رود. اندیشه‌های پیش‌گامانۀ آثار ادبی و فلسفی احمد دانش در بیداری فکری و ملی بسیاری از روشن‌فکران آن دوره نقشی بارز داشته است. در این مقاله پس از بیان شرح‌حال مختصر این متفکر اصلاح‌گرا، نقش او در بیداری فکری مردم بخارا بررسی شده است. دانش در سال ۱۸۲۶م در بخارا دیده به جهان گشود. پس ...

نقد کهن­الگویی که مبتنی بر نقد روان­شناختی است، یکی از رویکردهای اصلی نقد ادبی معاصر به شمار می­رود که به کشف ماهیت و ویژگی اسطوره و کهن­الگوها و نقش آن‌ها در ادبیات می­پردازد.  هدف از این پژوهش بررسی رمان­های جبرا ابراهیم جبرا براساس دیدگاه نقد کهن الگویی و ظهور بعد ناخودآگاه جمعی و اسطوره در آثار این نویسنده است. فرضیه پژوهش براین مدعا است که این نویسنده در آثار خود به سطح ناخودآگاه جمعی ذهن...

چکیده برخورد و روابط میان سرزمین­ها در زمینه­های گوناگون از دیرباز دیده می­شود که باعث تأثیرپذیری از یکدیگر شده که گاهی نیز تأثیرپذیری این برخوردها در ادبیات بازتاب می­یابد. گرایش به «غرب» یا به نوعی «دیگری غربی» در نوشته­های ادبی نویسندگان معاصر شرق و از جمله ادب تازی به چشم می­خورد. پرتو این گردباد سرسخت در نوشته­های بی­شمار و به ویژه کتاب «شمس و لیلِ» محمود تیمور (فوت: 1973م)، داستان­نویس معا...

چکیده جریان بازگشت دوره‌ای نسبتا طولانی از ادبیات فارسی به ویژه شعر را شامل می‌شود که از اواخر عصر صفوی آغاز شده و به دوره‌ی مشروطه ختم می‌شود. گرایش به بی‌پردگی‌های زبانی، رکاکت لفظ و مضمون و به‌طورکلّی رعایت نکردن حدود ادب و اخلاق، از ویژگی‌هایی است که به شکلی برجسته و فراگیر در شعر شاعران مختلف این دوره روایی یافته و در دیوان‌های شعری به شکل هجو صاحب‌منصبان، نکوهش و استهزای...

فرهنگ ایران از قرن یازدهم و دوازدهم میلادی توسط کشیشانی که برای ترویج مذهب به ایران آمده بودند به اروپا منتقل شد. از آن زمان ترجمه آثار فارسی به زبان های اروپایی آغاز شد. معمولاً سه گروه به شرق سفر می کردند: اعضای هیأت های سیاسی، مستشرقین و گردشگران که پس از بازگشت با نوشتن سفرنامه ها به معرفی ایران و فرهنگ آن همت می گماردند.. اولین شاعر فارسی زبان که مورد توجه اروپا قرار گرفت سعدی است. شاعرانی ...

شهر اصفهان در ادوار گوناگون، بویژه در چند مقطع تاریخی که به عنوان پایتخت حکومتهای مختلف قرار گرفته، منشأ تأثیرها و تحولات عمیقی در عرصه های علم، فرهنگ، هنر، معماری و ادب ایرانی بوده است که اوج آن را در عصر صفوی می بینیم . در این مقاله از منظر سبک شناسی به بررسی نقش اصفهان در پیدایش و تکوین سبکهای شعری پرداخته و نشان داده ایم که نقش محوری و کلیدی این شهر و پیشاهنگان آن در قلمرو شعر و ادبیات در ت...

این مقاله، پژوهشی درباره فرآیند نوستالژی در شعر شاعر معاصر فلسطینی، سمیح القاسم، است. نوستالژی در آغاز اصطلاحی روان شناختی بود و سپس وارد ادبیات شد. این واژه، دراصل، به معنای رنج بردن و غم ناشی از غیرممکن بودن بازگشت به گذشته است. این خصلت روانی، به منزله یک رفتار ناخودآگاه، زمینه خلق بسیاری از آثار ادبی جهان را فراهم کرده است. شعر عربی نیز، از نخستین نمونه ها تاکنون، سهم بسزایی از این احساس دا...