مدت زمانی است که هرمنوتیک در ردیف رقیب پوزیتیویسم در حوزه علوم شناختی و انسانی سربرآورده است و توانسته تا حدود زیادی بر آن غالب شود. یکی از حوزه هایی که این شاخه معرفتی توانسته در آن نفوذ یابد، حوزه ادبیات و تفسیر و تأویل متون ادبی است. این مقاله قصد دارد به بررسی این امر همت گمارد و اصطلاحی به نام هرمنوتیک ادبی و چگونگی کاربست آن را برای تفسیر متون ادبی، به ویژه رمان خلق کند. بنابراین، برای نی...

منظر، مفهومی نو در ادبیات تخصصی شهر و محیط به شمار می‌رود. مفهومی که از اروپا وارد ایران شد و امروز در حوزه‌های متنوع مورد استفاده قرار می‌گیرد. مفهوم منظر به‌عنوان گونه‌ای نوین از واقعیت در جهان، در اروپای دورة رنسانس شکل گرفت و با تغییر جهان‌بینی انسان غربی تا امروز ابعاد متنوعی از معنا را به خود دیده است. مفهوم چندبعدی منظر که فهم و بیان آن را در ابعاد فلسفی نیز مشکل می‌نماید اگرچه از جهان ه...

دانشِ فارغ از ارزش، از آرمان‌های دوران مدرن بود که در چند دهۀ اخیر امکان تحقق آن نفی شده است و اکنون بیشتر فیلسوفان علم، دانش را به‌عنوان هویتی ارزشمدار تعریف می‌‌کنند. پرسش مطرح در این خصوص آن است که آیا تأثیر ارزش‌ها بر دانش، عینیت آن را به چالش می‌‌کشد و دلیلی بر نسبیت است؟ در این مقاله با توجه به تعدد شاخه‌های دانش و تنوع ارزش‌ها استدلال خواهد شد که ارزش‌ها در دانش‌های مختلف نقش یکسانی ندارن...

در این مجال، به دنبال کشف مبانی و ویژگی های اصلی «فلسفۀ تحلیلی دین» هستیم؛ رویکردی که می کوشیم آن را به عنوان واکنش متفکران تحلیلی دین باور، نسبت به فضای الحادی و لاادری گرایانه نیمۀ دوم قرن بیستم معرفی کنیم. جهت گیری اصلی این مقاله، به سمت اثبات سه ویژگی عمده برای این رویکرد است: 1. تلاش برای وضوح حداکثری کلمات و در نظر گرفتن ارزش معرفتی برای فهم عرفی به جای اتمیسم منطقی؛ 2. توجه به دستاوردهای...

اندیشه و نظرات «میشل فوکو» فیلسوف سیاسی قرن بیستم، بیشتر در حوزه ی فلسفه، جامعه شناسی، روانشناسی و حتی سیاست محل بحث و نظر است؛ با این حال، برخی رویکردهای وی به ویژه آنجا که به بحث عناصر و شاکله های دولت مدرن، آن هم در فضایی ملهم از اندیشه های پست مدرنیسم و پوزیتیویسم مدرنِ غالب می پردازد می تواند در حقوق بین الملل معاصر، مورد توجه و واکاوی جدی قرار گیرد. در این مقاله، فارغ از ورود جدی به رویکرد...

یکی از رویکردهایی که اندیشمندان علوم اجتماعی و سیاسی برای بررسی مفاهیم و تحول آن مورد توجه قرار می دهند؛ رویکرد پدیدارشناسی است. این رهیافت که از جمله رهیافت های پیچیده در عرصه علوم اجتماعی و سیاسی به شمار می رود اشتراکات بارز با رهیافت های تفسیری دارد که در پایان قرن بیستم میلادی علیه پوزیتیویسم و امپریسیسم رشد کرد. پرسش اصلی این پژوهش، پرسش از میزان و نحوه کاربری روش پدیدارشناسی در عرصه علوم ...

مفهوم تبیین از مفاهیم اصلی فلسفه علم است که در خصوص نسبت آن با اصل علیت بحث-های زیادی صورت گرفته است. تا پیش از پیدایش پوزیتیویسم دیدگاه رایج این بود که تبیین یک پدیده به معنای بیان علت آن است، اما برخی از پوزیتیوست ها با تحویل رابطه تبیینی به رابطه ای استنتاجی و منطقی تلاش کردند مفهوم تبیین را جدای از مفهوم علیت تعریف کنند. در این نوشتار با بررسی مشکلات این دیدگاه پوزیتیویستی و با تمسک به دیدگ...

در سال های اخیر برخی از نظریه پردازان سازمانی کوشیده اند جنبه های گوناگون زندگی سازمانی را با توجه به پارادایم تفسیری و مکاتب آن مورد بحث و مطالعه قرار دهند. هدف از این بررسی ها، افزودن به اعتبار پارادایم تفسیری در مقابل روش شناسی مکتب پوزیتیویسم است. آنها به این منظور، تحقیقات خود را به صورت برنامه هایی تجربی دنبال کرده اند و سعی داشته اند نشان دهند که جنبه های ظاهرا استوار، ملموس و واقعی زندگ...

مادی‌گرایی حقوقی حاصل از مبادی فلسفی پوزیتیویسم در عالم حقوق که بر اصالت حس و امکان رصد تجربی از طرفی و افتراق حوزۀ حقایق عینی و نفی امکان معرفت عقلی از تشریعیات قانونی طرفی دیگر، شکل گرفته، سبب ترسیم نقشۀ قوانین وضعی در رهایی از هر گونه قید ارزشی ایدئولوژیک و تقید بر دایرۀ بستۀ اراده و فرامین بشری بدون امکان خروج به ماورای خود، شده است. تقلیل اثبات‌گرایی به‌مثابۀ نظریه‌ای شکلی بر مبنای روش تحل...

روش‌شناسی‌ علوم انسانی به عنوان دانش درجه دوم، یکی از محورهای اصلی فلسفه علوم انسانی است. در باب علوم انسانی موجود رویکردهای مختلفی مطرح بوده و مکاتب مختلفی نظیر رویکرد پوزیتیویسم، تفسیری (تفهمی)، انتقادی و... شکل گرفته است؛ اما در باب علوم انسانی اسلامی و روش آن، در ابتدای راه قرار داریم. از مهم‏ترین مسائل در این زمینه، شناخت «روش علوم انسانی اسلامی» است. در باب چیستی‌ «روش‌ علوم انسانی اسلامی...