در میان حکمای اسلامی، صدرالمتألهین بیش‌ترین مباحث را درباره‌ی ارباب انواع و نظریه‌ی مثل مطرح کرده است؛ به‌گونه‌ای که بحث کامل و همه‌جانبه‌ی این نظریه، قبل از او بى‏سابقه است. مباحث حکمت متعالیه درباره‌ی نظریه‌ی مثل به سه بخش تقسیم می‌شود: ۱. پاسخ‌گویی به تأویلات و اشکالات فیلسوفان دیگر؛ ۲. اقامه‌ی براهین پنج‌گانه در اثبات ارباب انواع؛ ۳. جایگاه این نظریه در حکمت متعالیه. از جمله‌ی این سه، می‌تو...

این نوشتار به بررسی مبانی و پیشینه تاریخی نظریه هدفمندی سوره های قرآن پرداخته است. بخش نخست مقاله به تبیین ویژگی های نظریه هدفمندی سوره ها اختصاص دارد به باور نویسنده تبیین دقیق این ویژگی ها، پاسخ بسیاری از برداشت ها ناروا و مخالفت های مطرح شده با این نظریه را خواهد داد. در بخش دوم مقاله، مبانی هدفمندی سوره ها شمرده شده است و در این رابطه از همسانی اصول جذابیت در کلام الهی و بشری، وحیانی بودن س...

بررسی تطبیقی مسأله جبر در تفسیر کبیر فخر رازی و تفسیر المیزان علامه طباطبایی جبر و اختیار یکی از قدیمی ترین مباحث کلامی در عالم اسلام است که تفکر و تدبر در آیات قرآنی سبب طرح آن گردید. متکلمان و مفسران اسلامی در تفسیر این گونه آیات به دو دسته جبری و قدری تقسیم شدند. فخررازی که از مهم ترین مفسران و متکلمان اشعری است سعی بسیاری در اثبات نظریه جبر و برهانی نمودن آن می نماید. نظریه او در این زمینه ...

نظریة موسوم به «مبناگرایی سنتی» که اول بار ارسطو مطرح کرده بود، در قرون وسطی نیز مورد توجّه قرار گرفت. توماس آکوئیناس نظریة مبناگرایی ارسطویی را با اندکی تغییر همچنان حفظ کرد. امّا ویلیام اکام با تلقّی خاصّ خود از سازوکار حصول معرفت، مبناگرایی‌‌ای را ارائه داد که بر واقع‌گرایی مستقیم مبتنی بود و با تأکید بر یقینی بودن تجربه و رد نظریة صورت، طریقی را پیمود که برخی از ایرادهای وارد بر مبناگرایی ا...

بحث و بررسى پیرامون فلسفه مردانه بودن گفتمان قرآنى است، فلسفه مردانه بودن گفتمان قرآنى حضور گسترده و پیوسته مردان در عرصه زندگى است. نویسنده با استناد به آیات متعدد و اثبات مردانه بودن گفتمان قرآن، نخست با یادآورى چند نکته به تنقیح محل بحث مى‌پردازد سپس پنج دیدگاه راجع به فلسفه مردانه بودن گفتمان مطرح مى‌کند: 1- تعمیم مفهومى 2- تعمیم مصداقى 3- تغلیب 4- واقع نگرى در جامعه مرد سالار عرب 5- واقع ن...

نظریه چشم‌انداز، برای اولین بار در سال 1979 به وسیله کاهنمن و تورسکی معرفی شد و به عنوان بهترین توصیف از نحوه ارزیابی ریسک توسط افراد در محیط آزمایشگاهی مد نظر قرار گرفت. با توجه به کاربرد اولیه این نظریه در شرایط آزمایشگاهی، این پرسش مطرح است که آیا نظریه چشم‌انداز در محیط­های غیر آزمایشگاهی نیز کاربرد دارد؟ از این رو، این پژوهش در تلاش است با ارائه شواهدی از دنیای واقعی، وجود و کاربرد خارجی ا...

غیروحیانی بودن الفاظ قرآن کریم نظریه¬ای است که برخی روشنفکران معاصر و در رأس آنها، نصر حامد ابوزید، بدان پرداخته¬اند. نظریه حامد ابوزید در این باره با استناد به آیات 193 و 194 سوره شعراء، مساله تعدد قرائات، حدیث نزول قرآن بر هفت حرف، داستان عبدالله ابن ابی¬سرح و نظریه کلام نفسی ساخته و پرداخته شده ¬است. در مطالعه پیش رو ضمن اشاره به سابقه تاریخی این دیدگاه، کوشیده¬ایم با استنتاجات تفسیری و کلام...

از منظر بسیاری از فیلسوفان دین و متکلمان مهمترین مبنای نظری باور به حیات بعد از مرگ، نظریه دوگانه-انگاری نفس و بدن است. امروزه فیزیکالیسم مهمترین چالش در برابر این نظریه است. فیزیکالیسم نظریه‌ای است که نفس و حالات نفسانی را یا غیر واقعی و توهّم محض می‌داند (فیزیکالیسم حذف‌گرا) و یا آنها را به امور صرفا مادی فرو می‌کاهد (فیزیکالیسم فروکاهش‌گرا). نظریه "این‌همانی ذهن و مغز" یکی از شاخه‌های فیزیکال...