کندوکاوهای یونگ، روانشناس اتریشی، در قلمرو روان آدمی و یافته های وی در زمینه­ی اساطیر، دستمایه­ی بسیاری از پژوهندگان در بررسی آثار ادبی قرار گرفته است. یونگ به خاطر توجّه عمیقی که به انسان در شبکه ی روابط اجتماعی و تاریخی­اش داشت، ساختار روان آدمی را در حوزه­ی حیات اجتماعی و در عرصه­ی تاریخ مورد بررسی و مطالعه­ی دقیق قرار داد و در نتیجه، بر دانش اسطوره­شناسی و روان­شناسی، تأثیر قابل ملاحظه­ای بر...

یکی از محورهای بنیادی مطالعات ادبی امروز، قرائت متون ادبی کهن از دیدگاه نظریة پردازان امروزی است که مایة پویایی این متون می گردد. کارل گوستاو یونگ (1961-1875)، روانکاو قرن بیستم میلادی، در زمرة این نظریه پردازان است. از مهم ترین نظریه های وی، نظریة فرایند فردیت است که دربردارندة کهنالگوهای ویژة اوست. شاهنامه اثر ارزندة ابوالقاسم فردوسی (411-329 هـ.ق) است که بخش های افسانه ای، اساطیری و حماسی آن...

با گسترش عرفان و تصوف در ایران و دیگر سرزمین های اسلامی و به تبع آن، نوشته شدن متون عرفانی، رهروان و بزرگان این طریقت به دلیل ابراز پاره ای اندیشه های خاص نکوهش شدند. یکی از مهم ترین این اندیشه ها شاهدبازی است که همواره موجب سرگردانی خوانندگان متون صوفیه شده است. از سویی، متون علم الرّجال و آثار به جای مانده از خود ایشان، گواهی آشکاری است بر این مدعا که آنان از جمله بزرگانی بوده اند که در مراحل ...

از دیرینه ترین آرزوهای انسان بی مرگی و دستیابی به زندگی جاویدان است. انسان این آرزوی درونی را بر قهرمانان اسطوره های خود فرافکن می نماید. قهرمانان در اسطوره ها و افسانه های ملل به طرق گوناگون عمر ابدی را تجربه می کنند، درحالی که مرگ جزء سرنوشت تمام آدمیان است. به همین سبب قهرمانان در باور انسان، پس از مرگی نمادین از نو زاده می شوند. «یونگ» زندگی تمام قهرمانان را خورشیدوار می داند و اسطور? بازگش...

کهن الگوها از ناخودآگاه جمعیِ افراد در دوره های اوّلیّه نشأت گرفته است. در نظر یونگ (روانکاو سوئیسی) و پیروانش، کهن الگوها قالب ها و ظرف های از پیش تعیین شده ای دارند که در رؤیاها و اسطوره ها نمود می یابند. در پهنه ادبیّات فارسی، شاهنامه فردوسی در بر دارنده بخش عظیمی از این نمادها و کهن الگوهاست که مبتنی بر ناخوداگاه جمعی اقوامی، در طول سالیان متمادی بوده است. مقاله حاضر، کوششی برای یافتن ارتباط بی...

انسان پس از گذشت هزاران سال از تاریخ حیات خود هنوز نتوانسته برای پاره‌ای از پرسش‌هایش پاسخ قانع‌کننده‌ای بیابد. با وجود همه پیشرفت‌های علمی، هنوز نمی‌دانیم از کجا آمده‌ایم و به کجا می‌رویم و در اقیانوسی پر از رمز و راز، عاجز از یافتن پاسخی مناسب، به سراغ آفریننده این اقیانوس می‌رویم. اما این مفهوم و وجود چنین آفریننده‌ای خود مسأله‌ای پیچیده و دشواری است. مفهوم «خدا» از جمله مفاهیمی است که در ...

در آغاز قرن بیستم و پس از طرح نظریّات فروید و یونگ، دانش روان شناسی به نقد ادبی معاصر وارد شد. این نظریّات، بیشتر از زاویۀ فرستندۀ متن (نویسنده یا شاعر) بررسی روان شناختی می شد، ولی بعدها مکتب روان شناسی دیگری مثل گشتالت، متن را از زاویۀ تأثیرگذاری بر مخاطب نقد کرد و برخی از ناقدان معاصر عرب نیز از آن­ها الگو گرفتند. نویسندۀ مقاله بر آن است تا بداند آیا این نوع نقد در کتاب های دانشمند بلاغی و ناق...

دانش روانکاوی بیش از یک سده مورد توجه همگان واقع شده است. فروید(sigmund freud، 1939- 1856) بنیان­گذار مکتب روان­شناسی پایه­های این علم را برافراشت و شاگردانش به اصلاح و بالندگی آن پرداختند. روان­کاوی شخصیت­ها یکی از جنبه­های بارز داستان­های ساعدی است که در آن آموزه­های روان­شناسانی چون فروید، یونگ(carl gustavo jung، 1961- 1875) و آدلر(adler، 1937- 1870) بیش از دیگران نمود می­یابد. شیوه­های روان...

رئالیسم روانشناختی، که ارتباطی تنگاتنگ با علم روانشناسی و فلسفه دارد، با انتخاب یک موضوع اجتماعی، سیاسی یا خانوادگی تلاش می‌کند به ذهن و درون شخصیت‌ها نفوذ کرده و علل رفتارهای آنها را تحلیل کند. این مکتب ابتدا در غرب شکل گرفت و پس از آن به ادبیات کشورهای دیگر و از جمله عربی راه یافت. میخائیل نعیمه، از نویسندگان معروف و معاصر عرب به سبب زندگی و تحصیل در غرب و به تأثیر از ادبیات غربی، در اکثر آثا...

یکی از رویکردهای مهم نقد آثار ادبی، نقد کهن الگویی است که ریشه در نقد روان شناسی ژرفانگر دارد. این رویکرد که بر پایه اندیشه های کارل گوستاو یونگ شکل گرفته است، به بررسی انواع کهن الگوها در ضمیر ناخودآگاه بشر اختصاص دارد. به اعتقاد یونگ، علت تکرار مضمون های اسطوره ای را باید در نوعی تجربه همگانی جست وجو کرد که در همه نسل ها تکرار شده است. منظومه بانوگشسب نامه سرشار از کهن الگوهای مختلف است. بانو...