تقسیم علم به حضوری و حصولی از ابتکارات فلاسفه اسلامی است. اولین بار ابن سینا به این تقسیم اشاره کرد و پس از او شیخ اشراق، به گونه ای شفاف، بر این تفکیک تصریح کرد و از آن بهره برد. بنابر مشهور، علم حضوری علمی است که در آن، واقعیت معلوم بدون واسطة صورت حاکی نزد عالم حاضر می شود امّا علم حصولی معرفتی است با واسطة صورت حاکی. از همین جاست که مهم ترین تفاوت این دو علم، رخ می نمایاند: خطاناپذیری علوم ...

نفس شناسی از مبادی و مقدمات خداشناسی در معارف اسلامی است. دو تن از سلسله جنبانان حکمت متعالیه از قرن یازده و قرن چهارده، صدرالدین شیرازی و علّامه طباطبایی;، بر این باور تأکید خاص نموده اند. دو حکیم با وجود وحدت در هدفِ معرفتی رهیافتی متفاوت دارند؛ در اندیشة فلسفی ملاصدرا نفس خلّاق مثال و نمونه ای از خدای خالق است، اما علّامه طباطبایی شناخت نفس را شناخت موجود غیرمستقل و تعلقی و ربطی می داند که مقارن...

ویژگی عمده جامعه شناسی معرفت و علم جدید تأکید بر فرهنگ و تحلیل فرهنگی در مطالعات علم و فناوری است. در این مقاله به بررسی دو حوزه مطالعاتی می پردازیم که جامعه شناسان جدید علم و فناوری در آن تحلیل های فرهنگی خود را ارائه داده اند. این دو حوزه عبارتند از: جامعه شناسی معرفت علمی و مطالعات فرهنگی علم.جامعه­شناسی معرفت علمی، نخستین مکتبی است که محتوای درونی معرفت علمی را مستعد و منقاد تحلیل های فرهنگ...

این پژوهش بر آن بود تا چگونگی رفتار اطلاع جویی را در جامعه مورد پژوهش (158 نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه تهران) بررسی کند و رابطه آن را با باورهای معرفت شناختی دانشجویان یاد شده بیازماید. روش پژوهش پیمایشی و از نوع توصیفی است. برای گردآوری داده ها از دو پرسشنامه استفاده گردید که یکی ساخته محقق و دیگری پرسشنامه باورهای معرفت­شناختی شومر است. نتایج حاکی از آن است بین سازماندهی دانش و قضا...

در این مقاله، پس از بیان گزارشی اجمالی در باب ویژگی و مضامین اوپانیشادها، سعی بر آن است که به پرسش‌های اساسی در باب معرفت و نقش بنیادین آن در مسأله‌ی نجات پاسخ داده شود. مقاله‌ی پیش رو مشتمل بر سه بخش است. در بخش اول، از دوران بزرگ تاریخ حکمت هند سخن رفته است. در بخش دوم، از تاریخ نگارش و مضامین اوپانیشادها سخن به میان آمده و گفته شده است که مباحث مندرج در اوپانیشادها چیزی است از جنس مکاشفه و ...

این نوشتار با هدف ارائه تصویر نظامند از معرفت‌شناسی تائویی، به تحلیل محتوای دو منبع متقدّم اندیشه تائویی یعنی دائو ده جینگ و جوانگ‌دزو پرداخته و مباحث اصلی معرفتی‌شناسی هم‌چون ارکان معرفت، امکان معرفت، معیار‌صدق معرفت‌، ابزارهای معرفت، اقسام و مراتب معرفت، مرزها و حدود معرفت، یقین و حد‌ نهایی‌ آن و موانع معرفت را استنباط و بررسی کرده و به‌طور‌ نظامند تبیین نموده است. اگرچه این منابع موجز و کنایی...

  معرفت پیشینی اجمالاً معرفت حقایقی است که از ابتدا فارغ از تجربه و صرفاً به نحو عقلی قابل ادراک هستند. کانت معرفت پیشینی یا ماتقدم را در مقابل معرفت پسینی یا ماتأخر قرار داد و آن را به معرفت مستقل از تجربه تعریف کرد. معرفت‌شناسان معاصر غربی بر مبنای تعریف کانت، چهار تعریف تکمیلی از معرفت پیشینی به دست داده‌اند. در کنار این بحث، مسئلة آگاهی فطری به معنای مورد نظر افلاطون، دکارت و برخی دیگر ...

پژوهش حاضر سعی نموده با استناد به برخی آیات قرآنی و روایات معصومین (ع) ، گوشه هایی ازکمالات و زندگی سیده دو عالم را مورد بررسی قرار دهد و بابی را برای مطالعه و بررسی عمیق تر بگشاید. آن چه که در این بررسی بدست آمده موید این است که حضرت زهرا سلام الله علیها علت غائی خلقت بوده در درگاه الهی و در عالم تکوین از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشند و شخصیت والای ایشان، در ابعاد مختلف، تجلی نموده است. از ...

اغلب جریانات فکری فمینیستی به ویژه فمینیست های فرامدرن بین دانش و معرفت زنانه و مردانه تفکیک کلی قائل می شوند و معتقدند بسیاری از دانش ها و معرفت شناسی های رایج با رویکردی مردانه سرشته شده و معتقدند در عدالت جنسیتی باید همه سطور دانش و معرفت بر اساس توجه به مسائل جنسی و جنسیتی بازخوانی شود. در این نوشتار مبانی معرفت شناسی این دسته از فمینیستها، با تأکید بر مباحث قرآنی (در حوزة معرفت شناسی...

عرفان به معنای شناخت ودراصطلاح معرفتی است قلبی،که ازطریق کشف وشهود حاصل میشود. بانگاه به نمونه هایی ازصدها قول درتعریف عرفان متوجّه می شویم که یکی از عناصر واصول اساسی عرفان کشف وشهوداست و خود حاصل سلوک، مجاهده وفیض وعنایت الهی است،که موجب معرفت وازاین مهم تر شخص سالک متنعّم به آیه ی 75 سوره ی انعام می گردد : «وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِیَکُونَمِنَالْمُوقِنِینَ» وهمچنین مابه ابراهیم(ع)ملک...