از جمله مسائلی که در گذشته و امروزه بین لغویان و مفسران مطرح و مورد اختلاف است، وجود یا عدم وجود واژگان مترادف در قرآن کریم می باشد. پیشینیان بسیاری از واژگان قرآن را با واژگان دیگری معنا و تفسیر می کردند که این می تواند بر وجود ترادف در نظر آنان دلالت کند. این تلقّی در میان معتقدانِ به وجود ترادف از گذشته تاکنون وجود داشته است؛ اما از حدود قرن سوم در میان برخی از علمای لغت، تلقی دیگری پدید آمد م...

پژوهش حاضر، با استفاده از روش پتانسیل­های وابسته به رویداد (ای.آر.پی)، به بررسی چگونگی پردازش زبان لفظی و استعاری در زبان فارسی و نقش نگاشت مفهومی در فرایند این پردازش پرداخته ­است. پیش‌بینی نگارندگان این است که درک جمله‌های لفظی و جمله‌های استعاری متعارف همزمان روی­ می­دهد. درک جمله‌های استعاری بدیع نسبت به جمله‌های استعاری متعارف کندتر انجام ­می­گیرد. همچنین، پیش­بینی شد، نگاشت مفهومی در استع...

شیخ مفید و صدرا به الهی بودن وحی قرآنی معتقداند. شیخ مفید قائل به حدوث کلام الهی است اما صدرا بنابر تفکیک کلام الهی از کتاب الهی، کلام الهی را قدیم ولی کتاب الهی را حادث می داند. شیخ مفید با انکار نزول جمعی حقایق وحیانی قرآن تنها به نزول تدریجی معارف جزیی وحیانی قائل است اما صدرا با مبانی فلسفی خاص خود هم نزول حقایق معارف وحیانی را بر قلب پیامبر(ص) تبیین کرده و هم قائل به نزول معارف جزئی وحیانی...

اشتراک لفظی در کنار ترادف و اضداد، از جمله مباحث معناشناسی است که زبان‌شناسان پیشین بدان پرداخته­اند و تعریف­هایی نیز از آن ارائه داده­اند. زبان­شناسان معاصر بر این باورند که در بررسی اشتراک لفظی، باید میان دو اصطلاح «چند معنایی» (Polysemy) و «اشتراک لفظی» (Homonymy) تفاوت گذاشت. در اشتراک لفظی، دو واژه از روی تصادف، ساختار صرفی واحدی پیدا می­کنند و هر یک با حفظ معنای خود، هم­آوا و هم نویس می‌ش...

اصطلاحات «ساختار: Structure» و «ساختارگرایی: Structuralism» از جمله اصطلاحاتی هستند که در آثار معجم نویسان، ناقدان و زبانشناسان عربی، حجم وسیعی از معادل‌های واژگانی را به خود اختصاص داد‌‌ه‌اند که رایج‌ترین آنها: «البنیویة، البنییة، البنائیّة، البنویّة، البنیانیّة، الهیکلیّة، الترکیبیّة و...» است. این نوع چالش‌های ترجمه‌‌‌های در زبان عربی به دلایلی چون «برداشت متفاوت ناقدان و زبانشناسان عربی از مفاهی...

معجم العین خلیل بن أحمد فراهیدی(100 ـ 170 ه. ق) از منابع لغوی مهم دوره­های نخستین اسلامی است. بررسی چگونگی استنادات و استشهادات این کتاب به­ویژه استشهادات شعری بسیار مهم است. هدف از این پژوهش ارزیابی این منبع برای استفاده از  آن در فهم متون، به­ویژه متون نخستین دینی است. بررسی آماری ـ تحلیلی این پژوهش بیانگر آن است که فراهیدی در گردآوری این کتاب و شرح کلمات آن، از انواع استشهادات قرآنی، شعری، ح...

تأثیرپذیری علم از مبانی متافیزیکی از مسائل بنیادین فلسفه علم است که ارتباط نزدیکی با مسئله اسلامی‌سازی علوم دارد. مقاله حاضر با تکیه بر دیدگاه‌های فیلسوفان جدید علم مانند پوپر، لاکاتوش، کوهن و برت و با الهام از آرای سید حسین نصر درباره ابتنای علوم اسلامی بر اصول دین اسلام، در بررسی موردی دانش جغرافیا کوشیده است بخشی از این اصول را که ملهم از قرآن است، شناسایی کند. با توجه به فراوانی چشمگیر مناب...

قرآن مهمترین منبع دینی و متنی مقدس است که در آیات متعددی، به عناوین و اوصاف مختلفی نامبردار گشته و چهار عنوان (قرآن،کتاب، فرقان و ذکر) از جمله عناوین مشهور و مورد اتفّاق نظر اکثریت قرآن پژوهان می باشد. چون هر کدام از عناوین مذکور در آیاتی، مفهومی وصفی داشته اند از این رو در شمار نام های منقول مورد بررسی قرار می گیرند. در کنار عناوین گوناگون، قرآن به اوصاف متعدد و مختلفی نیز در قرآن معرفی شده که ...

ابوالعلاء معری از نام آورترین شاعران ادب عربی در سده ی چهارم و پنجم هجری است. او همواره اذهان بسیاری از ناقدان و بزرگان علم و ادب را به خود مشغول ساخته است. معری با گوشه گیری و عزلت گزینی از مردم عصر خویش، زندگی پر ماجرایی نداشته است. او با وجود این تنهایی در زمان حیات، تکیه گاهی استوار برای دانش دوستان و جویندگان علم و ادب بوده است. دیوان لزومیات که دستاورد نزدیک به نیم قرن عزلت شاعر است، از پ...

برخی از روشنفکران که نگاه برون دینی دارند و به وحی از منظر غیرقرآنی نگریسته اند، با پیش کشیدن مباحث تجربه دینی، در خصوص وحی، به نقشی فاعلی برای پیامبر قائل شده اند. بر این اساس خداوند صرفاً قابلیّتی را به پیامبر یا اشخاص دیگر اعطا کرده است و آنها می‏توانند به واسطه آن استعداد و قابلیّت خاص خویش، الفاظی را از ناحیه خودشان و نیز تحت تأثیر فرهنگ عصر خویش بیان نمایند و همین الفاظ آنها، کتب مقدس را تشک...