صور خیال یکی از رایج­ترین اصطلاحات در نقد ادبی است و از جمله اصطلاحاتی است که بیشترین تکثّر معنایی را داراست. واکاوی صورخیال شاعرانه یکی از راه­های تشخیص افتراق و اشتراک آثار ادبی است. بررسی از این دیدگاه در نهایت، سبک و ارزش هنری را روشن کرده و میزان قدرت، نوآوری و بهره­گیری از میراث گذشتگان را مشخص می­کند.  بیدل دهلوی (و بالطبع شاعران سبک هندی به­ویژه شاخة رهرو خیال) با باریک­بینی و تیز­بینی، ...

از آنجایی که شعر نتیجه ی در هم شکستن نظام و اصول حاکم بر زبان معیار (خودکار) است، شاعر برای خلق یک اثر هنری ناگزیر است از این هنجارها عدول کند و برای ظهور این دگرگونی از ابزارها و شگردهای گوناگون بهره می برد که سبب نزدیک شدن محور زبان به نقش ادبی آن می گردد. در این میان، بیدل دهلوی به عنوان برجسته ترین شاعر سبک هندی در به نمایش درآورند ویژگی های فرمی و محتوایی این دوره، به خلق و به کارگیری شگرد...

پژوهشگران حوزة ادبیات در آسیای مرکزی، در مسیر شناخت میراث ادبی و زبانی این منطقه در بازة زمانی نیمة دوم سدة سیزدهم تا نیمة نخست سدة چهاردهم قمری/ نوزدهم تا اوایل سدة بیستم میلادی۱ با پدیدة منحصربه‏فرد فرهنگی و ادبی با نام بیدل (1054-1133ق./ 1644-1720م.)، و تأثیر بی‏چون‌وچرای اندیشه، قالب و سبک بیان این شاعر نازک‏خیالِ فارسی‏سرایِ هند بر ادیبان فارس‏تاجیک و ازبک‏زبان این منطقه مواجه می‏...

ایران عصر صفوی ارتبلط تنگاتنگی با ممالک خاور نزدیک، خصوصاً هند داشته و تأثیری ژرف بر فرهنگ آن سرزمین برجای گذاشته است که این تأثیر در قلمرو ادبیات بیش از سایر حوزه ها است، تا جاییکه ادبیات فارسی اساس فرهنگ هنری مغولان هند گردید و سبک هندی به منصه ی ظهور رسید که به باور اندیشمندان، بیدل چکاد این سبک به شمار می رود. شعر بیدل، عصاره ی شرع و نماد شعر صوفیانه است و چون زبان این نوع شعر از گزاره های...

پیش از آغاز هر گونه تحقیقی پیرامون یک شخصیّت یا آثارش، آگاهی از چیستی و میزان پژوهش های انجام شده در مورد آن شخص یا اثر ضروریست. میرزا عبدالقادر بیدل-یکی از چکادهای سبک هندی- از شعرایی است که تا کنون چنین پژوهشی در مورد او انجام نشده است. به این منظور، در پژوهشی کوشیده ایم به بررسی سیر بیدل پژوهی در 4 بخش مستقل بپردازیم. این تحقیق در مجموع به معرفی 77 کتاب چاپ سنگی، 74 کتاب(چاپ سربی)، 208 مقاله...

از هنـــر آیینة‌‌ مقدار هرکس روشن است   رشتة‌‌ شمع است بیـدل موج جوهر تیغ را تصحیح متون همواره از اهمیت خاصی برخوردار بوده است و محققان و مصححان توجه ویژه‌‌ای به آن مبذول داشته‌‌اند. بدیهی است که امر تصحیح، همانند دیگر علوم، دانش‌‌هایی را می‌‌طلبد که بدون دست‌‌یابی بدان‌‌ها، نیل به تصحیحی علمی متعذر می‌‌نماید. در این مجال، سعی بر آن است که به شیوه‌‌ای علمی، تصحیح دیوان بیدل دهلوی از اک...

نویسنده به سبب تعلق خاطری شدید و وصف ناشدنی که نسبت به زبان و فرهنگ پربار دری درخویش ، اخساس می کرد تا مدتها این امید را در دل می پرورانید که شاید روزی آرزوی دیرینه، جامه تحقق بپوشاند و با مطالعه و شناخت ریشه های عمیق این فرهنگ و آشنایی باخاستگاههای کهن آن، اقدام به فراهم آوردن اثری کند که قادر باشد ضمن به نمایش گذاشتن گوشه ای از ظرائف و دقایقی که از مختصات این فرهنگ گرانسنگ به شمار می آید نمون...

سبک هندی چه در فرم و چه در محتوا مختصاتی چشم‌گیرتر نسبت به دیگر سبک‌های شعر فارسی دارد. در سطح فرم چندین عناصر زبانی وجود دارد که باعث غموض و پیچیدگی زبان شده است. از جمله عوامل ابهام زبان شعر سبک هندی، وجود «ترکیبات خاص» است. این نوع ترکیبات، کلماتی است که در محور هم‌نشینی زبان در کنار یک‌دیگر قرار گرفته، باعث تعقید زبان و آشنایی‌زدایی می‌شود. محققان و پژوهش‌گران، وجود «ترکیبات خاص» را به صورت...

پژوهش حاضر به بررسی آماری اوزان شعر فارسی در دیوان های کلیات شمس تبریزی (فروزانفر، 1378)، رودکی (نفیسی، 1388)، خاقانی (سجادی، 1338) و بیدل دهلوی (سرورمولایی، 2007)می پردازد. اینکه چه اوزانی در چه زمانی و توسط کدام شاعر وارد فهرست اوزان شعر فارسی شده است اطلاعات ما را دربار? تحولات تاریخی زبان و ادبیات فارسی زیاد می کند. فاید? دیگر چنین تحقیقی این است که تحول اختیارات شاعری را در طول تاریخ آشکار...

ادبیات فارسی اقیانوس بی‌کرانی از موضوعات و مفاهیم بلند آرمانی و انسانی است و در میان ادبیات ملل به همین دلیل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و از انواع ادبی حماسه، غنا، مرثیه، مدحیه، وصفیه و بسیاری از نوع‌های دیگر بهره‌مند است. یکی از مهمترین ارکان ادب فارسی پرداختن به مسائل انسانی و آرمانی است که ادب نفس از مهمترین آنها به شمار می‌رود. اخلاقیات که ریشه در باورهای تاریخی – اعتقادی دارد همواره مور...