تبیین و اثبات مبانیِ ویژه‌ی صدرالمتألهین شیرازی در حکمت متعالیه، بسیاری از مسائل گوناگون حکمت را دگرگون کرد و تعالی بخشید. از آن جمله نظریه‌ی جسمانیة الحدوث و روحانیة البقا بودن نفس است که خود، بر اصولی چون اصالت وجود و حرکت جوهری استوار شده است. نحوه‌ی حدوث و حیات و استکمال نفس انسانی، بر اساس نظریه‌ی مذکور، مباحثی را درباره‌ی انسان به میان آورد که خاستگاه نوآوری‌هایی در نظام فلسفیِ ملاصدرا شد....

یکی از مهم‌ترین موضوعات و مسائل فلسفی چگونگی ارتباط موجودات حادث عالم طبیعت با خداوند متعال است که هیچ‌گونه حدوثی در ذات او راه نداشته و قدیم است. نظریة حرکت جوهری ملاصدرا یکی از ابتکارات بزرگ در حکمت متعالیه بر اساس اصالت وجود است که توانسته پاسخ‌گوی این مسئله باشد. از آن‌جا که بازخوانی آرای فلاسفه پس از ملاصدرا و نقادی آن اندیشه‌ها ضرورت دارد، در این مقاله اشکالات میرزا ابوالحسن جلوه (م 1314 ...

مکتب فلسفی متعالیه آخرین مکتب فلسفی در بین مکاتب فلسفی مسلمانان بشمار می آید، پژوهش حاضر با عنوان ، الگوی نظام سیاسی مطلوب در حکمت متعالیه ، در مقام پاسخ به این پرسش بر آمده است که ، با توجه به بحران و مشکلات سیاسی جهان معاصر و اقتضائات عصر حاضر الگوی مطلوب نظام سیاسی برای جهان امروز از نظر حکمت متعالیه چیست؟ حکمت متعالیه به توانمندی که دارد به نظر می رسد که توانایی الگو سازی نظام مطلوب سیاسی ر...

وجود ذهنی در فلسف? صدرائی جایگاه ویژه ای دارد و چنان چه خود صدرالمتألهین اعتقاد دارد، فهم درست و صحیح از این مسأله سهم به سزایی در تحقیق معاد جسمانی و روحانی دارد. مسأله وجود ذهنی در فلسفه و حکمت متعالیه فارق از ارتباط آن با معاد دارای اهمیت است؛ زیرا مربوط می شود به علم ما به ماهیات اشیاء و هم چنین تطبیق عین و ذهن، که این موضوع خود بسیار مهم است. امّا آن چه که این موضوع را دارای جایگاه ویژه و ح...

 صدرالمتألهین اولین کسی بود که بر اساس مبانی حکمت متعالیه توانستمعاد جسمانی را تبیین عقلانی کند.طبق مبانی صدرایی، بدنی که بالذّات تحت تدبیر نفس قرار دارد، یعنی بدن ما، نه این بدن متعین دنیوی، عنصری از شؤون و بلکه نماد مرتبه‌ی نازله نفس است و عمل نفس در عالم واقع، به واسطه‌ی بدن صورت می‌گیرد. بنابراین بدن آلتی مستقل و بیگانه از نفس نیست، بلکه متجلّی نفس است. بر این اساس، بدن در ارتکاب عمل، هم نقش ...

پژوهش حاضر به‌منظور نشان‌دادن تحول و تطوّر اندیشه‌ی سیاسی صدرالمتألهین، این سوال اصلی را مطمح نظر قرار می‌دهد که: آیا اندیشه‌ی سیاسی صدرالمتألهین در طول زمان ثابت بوده و دچار تغییر و تحول نشده است؛ یا در طی دوران حیات علمی و عقلی وی، متحول‌شده و تطوّر یافته است؟ روش این نوشتار در پاسخ به سوال یادشده، استفاده از تحلیل مقایسه­ای اندیشه‌ی سیاسیِ صدرالمتألهین در آثار متقدم و متأخر وی خواهد بود. مدعای ...

این مقاله درصدد است تا نشان دهد که دو فیلسوف می‌توانند در دو گسترة جغرافیای متفاوت و در فاصلة چند قرنی به همدیگر نزدیک شوند و به‌رغم فاصله‌ها و بلکه تفاوت‌ها به یکدیگر پیوند بخورند. نویسندگان مقاله دست آنها را در دست یکدیگر قرار دهند؛ گفت‌وگو و هم‌زبانی. بنابراین تلاش خواهد شد شباهت‌ها و تفاوت‌ها برجسته شده، با تکیه بر منطق شالوده‌شکنی اولاً نوآوری‌های صدرالمتألهین به بحث گذاشته شود؛ ثانیاً در پر...

اثبات نظریۀ اتحاد عاقل و معقول و پاسخ به ایرادات ابن سینا بر این مسئله، از جمله ابتکارات و نوآوری های فلسفی صدرالمتألهین به شمار می رود. علامه طباطبایی با وجود انتقاداتی که بر یکی از براهین صدرالمتألهین دارد، خود اتحاد عاقل و معقول را می پذیرد و برای اثبات آن روش جدیدی را به کار می گیرد. در این مقاله علاوه بر بررسی انتقادی برهان علامه طباطبایی، از وجوه افتراق دیدگاه علامه و صدرالمتألهین در این ...

نظریه‌‌های "دولت" براساس دستگاه فلسفه‌‌ی پشتیبان‌‌شان تدوین می‌‌شوند و در تمامی حوزه‌‌ها - ازجمله اقتصاد سیاسی - نمود پیدا می‌‌کنند. با این پیش‌‌فرض که "حکمت متعالیه" دستگاه فلسفی پشتیبان جمهوری اسلامی است، طبیعتاً اقتصاد سیاسی دولت اسلامی نیز باید در چارچوب حکمت متعالیه بگنجد. در این راستا، پژوهش حاضر با استنباط و صورت‌‌بندی اصول اقتصاد سیاسی متعالیه از پایه‌‌های فلسفه‌‌ی سیاسی متعالیه، به بررس...

چگونگی علم خداوند به مخلوقات خود، پیش از ایجاد و پس از آفرینش، همواره برای فلاسفه مسئله ای دشوار و مورد اختلاف بوده است، تا جایی که در مباحثی مانند علم به جزئیات زمانی و متغیر، برخی از فیلسوفان متهم به کفر شده اند. دیدگاه فیلسوفان مشائی و اشراقی از یک سو، تأثیر مکتب عرفانی و آیات قرآنی از طرف دیگر، موجب پر بار شدن این مبحث در حکمت متعالیه گردید. نظریات حکمای پیش از صدرالمتألهین تبیین قابل قبولی...